C/qaadir Oromo ma u qalmaa Qoraa?; Maya Garashaday
Iyadoo qofwalba oo soomaali ah uu ka dharagsanyahay waxtarkii waynaa
ee dalka ay u soo hoysay dowladii kacaanku, guulihii dowladii siyaad
barre ay ka gaadhay horumarka dalka iyo dadkabana aan la soo tiro koobi
karayn, iyadoo waxyaabaha sida wayn loogu xasuustan karaana ay ka mid
yihiin kor u qaadidda tacliinta iyo manhaj midaysan tayanna leh, kor u
qaadida adeega caafimaad iyo dhisidda ciidamo tayo badan oo militeri ah.
ciidamadaas oo magac wayn u soo hooyay umada soomaaliyeed xiligii
dowladii militerigu shaqaynaysay gacanna ka gaystay xoraynta wadamo
badan oo Afrikaan ah.
Arimahaas aan kor ku soo xusay iyo waxyaabo kaleba waxay ka midyihiin
waxtarkii dowladii Alle ha u naxariistee maxamed Siyaad barre
madaxwaynaha ka ahaa taasoo wadanka ka soo talinaysay mudadii 21kii sano
ee ka horeeyay dagaalada sokeeye.
Hadaba qoraaga lagu magacaabo C/qaadir Oromo ayaa ah qoraa
soomaaliyeed oo qoray dhowr buug oo ka hadlaya taariikh nasakhan oo uu
ka qoray hab dhaqanka sandaladihii soo maray somaliya, balse buugta uu
ninkaasi qoray oo ay ka mid yihiin bugaagta magacooda uu ula baxay
''Tiirka Colaadda'' iyo iyo sababihii bur-burka somaliya ayaa run
ahaantii qofkastoo dheehda aan ninkaas kula deg-degayn in uu ugu yeedho
magaca ama weedha ''Qoraa'' oo iyadu micno wayn ku dhex leh bulshada.
Waxaa dhab ahaantii niyaddaada soo galaysa inaanu ninkaasi ahayn
insaan niyad san iyo soomaali sax ah midna,iyadoo aad qoraaladiisa ka
dhadhansanaysid caadifad wayn oo salka ku haysa qabyaalad.
Taariikhdu waa mid dhigan oo aan qofna wax ka badali karayn, waxna ku
siyaadsan karin. sidaas si la mid ahna dhacdo kasta oo dhacda iyadaa isu
qorta iskeed una gasha diwaanka taariikhda.
C/qaadir Oromo ayaa isagoo sheeganaya inuu yahay nin khimrad u leh
sababaha dhaliyay burburka ku dhacay somaaliya, goobtoogna yiri waan ka
ahaa dhacdooyinka loo aanayn karo in ay ka sabab u yihiin burburka
Somali ku dhacay intuusan sheegan goob joognimadoodana uu yiri waxaan ku
sameeyay daraasad balaadhan, iyo xog waraysiyo ayaa ah habeen aan in
yarna ka ogayn taariikh soomaaliya leedahay, wuxuu sidoo kale meel uga
dhacay sharaftii ay lahayd dowladii hore ee kacaanku kuna dhex lahayd
bulshada soomaaliyeed iyo dhamaan wadamada afrika.
Wuxuu qofkasta oo caqligiisa qaba ogsoonyahay in xukuumad kasta oo
hirgasha ay yeelan karto dhaliilo wax dhamaystiranna aysan jirin Alle
mooyaane ''Alkamaalu lillaah'' ayaa Oromo buugtiisa ku soo bandhigay
dhaliilo been abuur ah oo ka wayn maskaxda bini’aadamka, islamarkaana
aanu qof soomaali ahi dhayal ku rumaysan karin oo uu ka been abuurtay
dowladii umadda soomaaliyeed u horseeday horumarka, wuxuuna been ka
dheegay taariikhdii ay lahaayeen dhamaan maamuladii ka soo hirgalay
soomaaliya, isagoo ku faanay in beesha uu ka dhashay ay guul ku gaadhay
dagaaladii sokeeye ee lagu hoobtay kuwaas oo wadanka ka socday wixii
dowladdii siyad barre ka danbeeyay sababayna bur-bur lixaad leh, Kaaga
sii darane Sayid maxamed cabdulle xasan ayuu ku tilmaamay nin doonayay
inuu wadanka ka hirgeliyoxukun diktaatooriyad qabyaalad cuskan dushana
ka huwan falsafad diimeed. sidoo kalena ku tilmaamay nin ka xaq darnaa
gaalkii koofil (Cofield) ee ingriiska ciidamadiisii wadanka ku soo
duulay hogaamiyaha ka ahaa oo daraawiishtii maxamed cabdulle xasan
hogaanka u ahaa dileen.
Nusqaan iyo iyo nasiib darro weyn waxaa ah in nin sheeganaya inuu
yahay qoraa soomaaliyeed uu qalinkisa u adeegsado burbur iyo kala fiijin
soomaaliyeed ku salaysan qabyaalad, waa camal shaydaan iyo talo ibliis
in nin sheeganaya muwaadin soomaaliyeed uu guul ku tilmaamo dhibaatadii
ba'nayd ee wadanka ka dhacday intii ay socdeen dagaalada sokeeye, kuwaas
oo si ba'an dadku ugu hoobteen.
Waa garasho jaan iyo maan guracan in Oromo ku tilmaamo dhamaan
xukuumadihii ka soo jiri jiray soomaaliya kuwo ku salaysan eex
qabyaaladeed, sad bursi iyo iswaynayn ay hogaan ka yihiin qabiil uu si
qaawan u magac dhebay oo ka mid ah qabiilada soomaaliyeed.
ugu danbayntii waxaan leeyahay Oromo ilama qumana in qalinka ficil
qabyaaladeed loo adeegsado, taas oo aan meelna kaga jirin xeerka qoraagu
tix gesho ee wax qoridda.
Said Suleiman Mohamed
Email: saidyare7@hotmail.com
Tell:+254-728622791, Nairobi-Kenya