FAALLO: Maxaa sababay burburka hadana
hor taagan in la helo nidaam iyo kala
dambayn W/Q: Daahir Faarax Afdheere
Walaahow iyo wasiisi baa soomaalida
wehal u noqday !, Wadeecana waagii
baryaba way martigaliyeen!!! Hirarka
duufaanada colaadeed ayaa halakeeyay!!!
hugunka hubka culus iyo kan fudud oo
mahiigaanka roobka oo kala ah ayay hoodo
iyo nasiib u yeesheen !!! Hal door ah
iyo hal duub xiran iyo hal dugsi quraan
jooga midna looma aaba yeelin!!!
Gumaadka dadka birimagaydada ah waxuu
iska noqday wax aan qiimo ku dhisnayn!!
Haraagooda iyo firxad koodaba hal-haleel
ayay baaruudu u leeftay!!! Kufsiga iyo
fara xumaynta hablaha soomaaliyeed waxuu
noqday wax aan laga xishoon!!! maxaa
habar gablantay!!! imisaa shiiq la dilay
ama duq waaayeel ah!!!! Maxaa saqiir
sabi ahaa uu ku waayay labadiisi
waalid!!! maxaa lamaana isjeclaa ay kala
yaaceen oo bari iyo bugux u kala
firdhadeen!!! Imisaa qaxday oo uu daal
caga gooyay haraad iyo gaajana meel
cidka kula naf waayay!!! Imisaa
hantidoodi guurtada ahay iyo tii
maguurtada ahaydba laga dhaqaajiyay !!!
Imisaa curyaantay oo aan hadana haysan
daryeel iyo cid u gargaarto!!! Imisaa
doonyo badda kula caariyeen oo aan la
ogayn raq iyo ruux meel ay jaan iyo
cirib dhigeen!!! Imisaase haatan gaajo
iyo cudur la il daran cid ka naxaysaana
aan jiran!!!. DAL BA.OW IYO DAD BA,OW
YAA KU LEH!!!!!!!.
Dhamaan waxyaabahaas masiibada ah ee
ka dhacay cariga soomaaliya mudadda
labaatanka sano ku dhawdhaw ee ugu
dambaysay ayaa lagu tilmaami karaa
waxyaabaha ugu cajiibsan ee ka dhaca
caalamka.
Waxaase wax lala yaaba ah in uu weli
arinku yahay, Fari kama qodna
faanoole!!!, waayo waxaa cad in umadda
soomaaliyeed weli aanay ka waantoobin
dhibaatooyinkii ku dhacay iyo wixii
sababayba, waa ay haboonaan lahay inuu
darsin u noqdo rafaadki iyo dhibki ay
mareene, waxaa nasiib daro noqotay in
dadka soomaaliyeed weli uusan
dareenkoodu siin bal inay daba qabtaan
haraagooda oo ay badbaadaadiyaan. Caano
daatayba dabadood la qabaye!!!, weli
soomalidu kama aysan bislaan Hadimadii
iyo Halaagii ay horay ugu hoobteen!!!!
CAJIIB.
Waxba yaysan arartu ila fogaane
haddii aan usoo laabto ujeedada
qormadaan ayaa waxay tahay, Bal maxaa
sababay burburka hadana hor taagan in la
helo nidaam iyo kala dambayn?
Iyadoo ay dadku ku kala duwan yahiin
aragtiyadooda ayaa anigu waxaan qabaa
inay su, aashaas jawaabteedu tahay laba
arimood oo aad u waaweyn kuwaasoo kala
ah 1):- Qabyaalad 2):- Cadaala
darro.
Waxaa aan marnaba shaki ku jirin in
labadaan arimood ee qabyaaladda iyo
cadaalad daraddu ay yihiin, kuwa sababay
burburka hadana hor taagan in la helo
nidaam iyo kala dambayn.
Waxaa hubaal ah in labadaas arimood
ee aan kor ku xusay ay hadana sii yihiin
kuwo si gaar ah isula shaqeeyo oo isku
daba nudan, waayo jacaylka ay soomaalidu
u qabto qabyaaladda ayaa markasta kala
waynaaday inay u dhaqmaan qaab
cadaaladeed.
Hase yeeshe e bal aan labaadaas
arimood ee qabyaaladda iyo cadaalad da
radda mid walba wax ka iraahdo.
1):- QABYAALADDA. Inta aan u guda
galin qodabkaan marka hore, waa maxay
qabiilku? Bal aan isku dayo inaan
qeexitaan ka bixiyo qabiilka, anigoo
qeexitaankayga ku salaynaya qaabka uu
soomaaliya oga jiro.
Qabiilku waa abtirsiimo fog oo aan la
hubin inuu u jiro sida loogu abtirsado,
kaasoo ay dadka soomaaliyeed badankoodu
ka hormariyaan danahooda mihiimka ah ee
aduun iyo aakhiraba.
Hadaba aqristoow mar haddii uu xaalku
sidaa yahay oo uu qabiilku iska yahay
wax aan qiimo ku dhisnayn, Waa yaabka
yaabkiise!!! goormay soomaalidu ka
ilbaxi doontaa Reer baaquli, iyo reer
abriiq iyo anagoo reer tarmuus ah
miyaysa garanwaayeen inay kuligood isku
wada yihiin ilmo maacuun?!!!!
Qabyaaladu waa tan sababtay burburka
iyo xaaladda murusan ee soomaaliya
walina hortaagan in la helo nidaam iyo
kala dambayn, waana astaan caan ah oo
lagu garto soomaalida oo ay kaga duwan
yihiin bulshooyinka kale ee dunida,
marka loo fiiriyo qaabka ay u
isticmaalaan oo aad u xun; taas ayaana
sababtay in caalkamka intiisa ka hor
maro soomaalida.
Muran kama taagno in qabyaaladdu
tahay midda abuurtay kalsooni darradda
iyo in bulshada soomaaliyeed ay kala
qoqobanto; Isla markaana keentay in
lagu hungoobo, Hanashada hogaamin dhaba
oo badbaadiso inta yare ee dadka
soomaalida kasoo hartay.
Mar haddii ay caddahay in qabyaaladu
tahay mida sababtay burburkaan walina
hor taagan oo caqabadda ku ah xal ka
gaarida arinta murugtay ee soomaaliya;
waxaa hadaba haboon inaan is
waydiino, Maxay soomaalidu ay oga gudbi
kartaan cudurkaan saamaayeey ee
qabyaaladda?
Waxaa aan qabaa inaan oga gudbi karno
inaan qabyaaladda booskeedi ku bedalno,
Isku tixgalinta arimaha ay ka midka
yihiin:- Diinta, Saaxiibtinimadda,
Macriifadda, Derisnimada, Isfahanka, ku
dhaqanka caddaalladda, IWM.
Haddii aan sidaa yeelno waxaa hubaal
ah inaynu ka gudbi karno masiibada
qabyaaladeed ee nagu habsatay qayrkeena
naga reebtay.
2):- CADAALAD DARRADDA. Cadaaladdu
waa shay qaali ah oo aan la,aanteed
aanay marnaba suurtagal ahayn inuu jiro
nidaam kasta oo dunidaan guudkeeda
kajiro. Waxaa aan marnaba dhici Karin
haddii aanay cadaaladi jirin in la helo
nidaam iyo kala dambayn.
Hase yeeshee dad fara badan oo ku
wareeray arimaha soomaaliya marnaba isma
aanay waydiin in dhibaatada ugu wayn ee
soomaaliya ugu wacan burburka ay tahay
caddaallad darro.
Waxaa aan horay kor ugu xusay in
qabyaaladda iyo cadaalad darradu ay wada
shaqeeyaan, sidaa awgeed haddii dadka
soomaalidu badankood ay aad ula wayn
tahay qabyaaladdu waxaa la oran karaa
cadaalad daradana ka jirto soomaaliya
waa mid ay dadku ugu dhaqmaan qofqof.
Arimaha ugu wayn ee cadaalad daradda
soomaaliya ku habsatay keenay,
Ma, aha qabyaaladda oo kaliyee waxaa
kamid ah dhaqaalo xumo dadka qofqof u
saamaysay, waayo haddii dad fara badani
ay haysan lahaayeen meel ay ugu
hagaagaan nolashooda maalmeed waa ay ka
maarmi lahaayeen,Hanqaltaag fara badan
oo u horseeda inay ku dhaqmaan cadaalad
darro iyo fekarka ah in wax la duudsiiyo
oo qori caaraddiis wax lagu raadiyo.
Isku soo wada duuboo labadaas arimood
e caddaalad darada iyo qabyaaladdu waa
kuwa na dhigay meesha maanta aan joogno.
walina hortaagan xalka.
Ugu dambayntii aniga oo soo afjarayo
qormadaan ayaa waxaan rumays nahay ,
haddii bulshada soomaaliyeed ay si wada
jira oga shaqeeyaan sidii ay oga gudbi
lahaayeen labaddaan cudur ee qabyaaladda
iyo cadaalad darrada, ayaa waxaa hubaal
ah in ay ku guulaysan karaan helitaanka
nidaam iyo kala dambayn u horseeda dibu
dhiska qarankoodii dumay.
Daahir Faarax Afdheere
EMAIL:
gulan1969@yahoo.co.uk