SOMALITALK.COM XAYAYSII
w w w . S o m a l i T a l k . c o m
SOMALITALK - MAQAAL

ISQUURSIGU WAA QURUNE AYNNU TUURNO 

Hashi, Abdirahman Elmi
Abdirahman.Elmi.Hashi@sshf.no

BISMILLAAHI ALRRAXMAANI ALRAXIIM

Mawduucan maqaallo badan ayaa laga qoray,waxaanan anigu gooni ah u jeclaystay maqaal uu qoray nin la yiraahdo Muxammed Axmed Wallays oo lagu daabacay bogagga internetka. Labo ujeeddo ayaan anigu haddaba u qorayaa maqaalkan.Waa marka hore,waxaan doonayaa inaan lacnad dusha ugaga tuuro caadadan foosha xun ee xataa shaydaanka ku adag inuu ayadoo kale hindiso,hadalhaynteeduna aysan kala go,in oo markii maqaal dadku ka bogtaba mid kale oo cusub la akhristo.Ujeeddada labaadi waa inaan,rag talo kama dhammaatee,soo jeediyo wax aan is leeyahay wax bay ka tari kartaa sidii loo tirtiri lahaa caadadan,dadka soomaaliyed guud ahaanna uga raysan lahaa hooggeeda iyo ba,eeda. 

Waxaan ka mid ahay dadka soomaaliyeed ee u soo qaxay dunida reer galbeedka,markaan halkaas imidna waxyaabihii aan la kulmay waxaa ka mid ahaa yasidda.Waxaan qofkii aan horay loo yasin oo aan la quursan u sheegayaa in yasiddu aad u xanuun badan tahay.Waxaad moodaysaa in qalbiga middi dab ah lagugu kala jeexay.Markii la iga daba tuuro eray xun sida (niggar,madow uraya) iwm..ama aan la kulmo nooc kale oo yasid ah waxaan xasuustaa dhibaatada iyo dulmiga aan ku haynno dadka soomaaliyeed ee walaalaheen ah.Waxaan isweydiiyaa siday ugu adkaystaan xanuunka intaas tirada le,eg,iyo ciqaabta Eebbe ee aan sidaan kala harka lahayn aan u kasbannay haddaan soomaali nahay.Been idiin sheegi mayee,qofkii xanuunkaas dareemaa mar dambe hadal xun kuma yiraahdeen qof walaalkiis ah.Waxaa haddaba xusid mudan in marka aniga la igu yasayo Yurub ay ka duwan tahay marka qof soomaaliyeed qabiil awgiis lagu yaso dalka dhexdiisa.Anigu Yurub dool baan ku imid,dadka waan ka duwanahay midab,af,diin iyo dhaqanba.Markaan jidka marayo si dhib yar baan uga soocmayaa bulshada.Laakiin dadka soomaalida ah ee la yaso dadka sina loogama sooci karo haddii aysan iyagu kuu haybsheegan.Siduu qof caadi ah kuula yahay oo loo sheekaysanayo ayaa isbeddel weyni dhacayaa markuu kuu sheegto reerkiisa.Waa yaabe maxaa soo kordhay!!Dalkoodina waa joogaan.Waxaan bilaabay inaan ku farxo marka qof soomaali ah,isagoo cataabaya ii sheego in maanta si xun oo midab takoor leh loola dhaqmay.Cadownimo igama ahee waxaan u arkay in tani shaw dawo noo noqon karto,oo aan xasuusanno meelkadhaca,aflagaaddada iyo dulmiga aan ku haynno dadka walaaleheen ah.Waxaa la yiri daawada fiicani inta badan waa qaraar. 

  Ficillada Ilaahay ummadaha ku halaago waa kuwa wadajir loo sameeyo.Dadka soomaaliy-

eed guud ahaan wuu u dhan yahay dulmigan.Kuwii hore iyo kuwa hadda,culimmo iyo caamo

carruur iyo waayeel,rag iyo dumar,doqon iyo waxgarad middan looma kala harin.Run ahaantii waa mid yaxyax iyo murugo leh.Xaddiis ayaa macnihiisu ahaa;Qofkii qof muslim ah yasaa Ilaahay agtiisa waa ka qarmuun badan yahay doorshaanka(xaar walwaalka).Ilaahayna Quraanka kariimka ah ayuu ku sheegay waxa keliya ee qof qof kale kaga sharaf badan yahay inay tahay Alle ka cabsiga(Suurat Alxujuraat).Dadka soomaaliduna waa yaabe waa dad muslimiin ah.Xaggee wax iska daba marsan yihiin?Culimmada qaarkeed ayaa shuruudaha guurka ku daray wax la dhaho isudhigan(KUF).Taasoo ay ka wadaan in ninka iyo naagta is guursanayaa dhinac kasta ka siman yihiin.Diintu waa tii Nebi muxammed(NNKH) la yimid,raadka la raacayaana waa kiisii iyo kii saaxiibbadiis(Ilaah raalli ha noqdee).Culimmada laga maqlay in abtirsigu shardi guurka u yahay lama iman haba yaraatee wax daliil ah taasoo ku khasabtay Imaam Ibn Xazam inuu diido kufka gebi ahaanba,Imaam Malik-na wuxuu ka reebay isudhiganka xagga diinta iyo akhlaaqda isagoo eegaya aayadda kor ku xusan.Daliillada caddaynaya in aan abtirsigu guud ahaanba wax tixgelin ah lahayn aad bay u badan yihiin,una cad yihiin,qiyaas iyo hadaltirona la tixgelin maayo marka daliil qaadic ah la hayo.Anigoo aan cilmigeygu saa u buurnayn ayaa helay xantoobo daliil ah oo muujinaya in dadka muslimiinta ahi isu wada kuf yihiin(isu dhigmaan),arkayna in daliillada kuwa abtirsiga difaacayaa yihiin huuhaa.Waxaan halkan ku soo qaadanayaa dhowr tusaale.Ogow marka hore xagga abtirsiga iyo jaranjarada bulshada waxaa shaki la,aan ugu hooseeya qof addoon ah ama ahaan jirey.Dadka soomaaliyeed ee la abtirsi yasaa weligood cid addoon uma noqon,dadkana midab iyo muuqaal midna loogama sooci karo.Haddaba: 

1)Nebi Muxammed(NNKH) wuxuu Zeynab bint Jaxash(Alle haka raalli noqdee) u guuriyey Zeyd ibn Xaaritha(Alle raalli ha noqdee) oo addoon ahaan jirey.Zeynab waxay ahayd reer Quraysh,Nebigana ilmo abti iyo ilmo eeddo ayey ahaayeen.Zeynab waxay ka dib noqotay mid ka mid ah hooyooyinka muslimiinta oo waxaa Eebbe u guuriyey Nebiga markii Zeyd furay(Suuradda Axzaab ayaa qisadan lafa guraysa). 

2) Sayidnaa Bilaal(Alle raalli ha ka noqdee)oo midab ahaan ka duwanaa carabta,addoonna ahaan jiray wuxuu la xididay Cabdiraxmaan ibn Cawf(Alle raalli ha ka noqdee) oo ka mid ahaa dadkii ugu sharaf badnaa Quraysh Islaamka ka hor iyo ka dibba.Bilaal wuxuu guursaday Cabdiraxmaan walaashiis. 

3)Xadiis Bukhaari iyo Muslimba weriyeen ayaa Nebigu naxarriis iyo nabadgelyo korkiisa ha ahaatee ku yiri;”Ninkii leh gabar addoon u ah oo si fiican wax u bara,una wanaag fala,ka dibna xoreeya oo guursada labo ajar ayuu leeyahay”.  

FIIRO GAAR AH:ISLAAMKU ADDOONSIGA WAA LA DAGAALAY,MAWDUUCUNA WAA DHEER YAHAY OO HALKAN LAGUMA KOOBI KARO.INSHA ALLAH MAR BAAN WAX KA QORI DOONAA. 

Saddexdaas daliil ayaan kusoo gaabinayaa,waxayna si cad u caddaynayaan in muslimiintu isudhig isu yihiin. 

Haddaba caadadan ku xun diinta,baniaadamnimada,anshaxa isla markaasna dhibaato aan la koobi karin ku haysa qayb weyn oo dadkenna ka mid ah,maxaa inagu dhajiyey?Maxaa inaka xumaanaya haddeynnu tirtirno?Maxaynnu carada Eebbe ugu kasbanaynaa waxaan haba yaraatee wax dan ahi ku jirin,dadkeennana ku haya xanuun joogta ah?Caqligaa diidaya caado shaydaankaas,jirka qofka noolina waa ka damqanayaa.Ummad aan caado taas oo kale ah ka tegi karinina xaq uma laha inay jirto. 

Marka la rabo in la beddelo caado xun waxaa lagama maarmaan ah in dadka bulshada hoggaanka u ah iyo kuwooda lagu daydaa ay u tafaxaytaan,dadaal ficil lehna muujiyaan.

Inta badan sharciga keligiis wax badan ma taro,waxaana taa caddayn u ah sidii dawladdii kacaanka ahayd isugu dayday inay aafadan wax uga qabato.Waxaan isna meel dheer gaarin hadalka keligiis.Anoo halkaa ka duulaya,tixgelinna siinaya xaqiiqda ah in arrintani qabyaalad salka ku hayso,takoorka xagga guurkuna sal u yahay dhibaatadan,waxaan soo jeedinayaa; 

B)In shirweyne guud la qabto,laguna martiqaado dhammaan isimmada soomaalida(ugaasyo,garaado,suldaanno,boqorro,islaanno,malaakhyo iwm.).Waa in isimmada laga dhaadhacsiiyaa inay arrintan hormood u noqdaan,laguna guubaabiyo in mid kasta oo iyaga ka mid ahi la xidido(ka guursado ama u guuriyo) dadkaas la tafiir sooco.Haddii isimmada oo ah madaxda qabiillada ay la xididaan dadkaas waxaa deg deg u daba gelaya oo ku dayanaya dadka caadiga ah. 

T)In isla shirkaas lagu martiqaado culimmada waaweyn ee soomaaliyeed,kuwaasoo ayagana laga rabo inay hoggaan u noqdaan waddada la qaadayo.Waa in culimmadu fahmaan in arrintani tahay midaan la dhayalsan karin oo ay ka mid masiibooyinka ugu waaweyn ee dalkeenna ka jira.Dabargoynta caadadini waa waajib diini ah,waajib bani,aadamnimo,waajib waddaninimo iyo mid anshax.Sida dhiigga qofka muslimka muqaddas u yahay, ayaa ilaalinta sharafkiisa,dadnimadiisa iyo dareenkiisuna muqaddas u yihiin. 

J) In aqoonyahannada,fannaaniinta iyo siyaasiyiinta,ganacsatada iyo waxgaradku u soo jeestaan , doorkoodana ka qaataan la dagaallanka caadadan.Waa in la guubaabiyaa guurka iyo dhexgalka dadkan,lana abaabulaa sanduuq dhaqaale oo lagu taageerayo dhallin yarada doonaya inay dadkan ka guursadaan aanse haysan dhaqaale ku filan,eheladooduna qadisay iyagoo diiddan guurka. 

X)Ugu dambeyn waa in warbaahiyeyaasha soomaalidu baahiyaan wararka ku saabsan arrintan,iyagoo toosh ku daaraya dhibaatooyinka loo geysto dadkeennan, isla markaana dhiirragelinaya horumar kasta oo laga gaaro ka gudubka caadadan. 

Caadadani Eebbe idanki way dabargo,aysaa oo rajo fiican baa ii muuqata.Taariikhdaa indho kulul ku soo eegi doonta kuwa isku dayaya inay ilaaliyaan caado ibliiskan,samada in laga lacnadona way u badan tahay.Ka qayb qaadashada dabargoynta caadadani waa jihaad diini ah,

waa badbaado qaran,waana tiir loo taagayo mustaqbal uu ku taamo guud ahaan shacabka soomaaliyeed.Cid kale ugu daneyn maynnee,waa danta dadkeenna oo idil. 

WA BILLAAHI TAWFIIQ 

Hashi, Abdirahman Elmi
Abdirahman.Elmi.Hashi@sshf.no

Afeef: Aragtida qoraalkan waxaa leh qoraaga ku saxiixan

Faafin: SomaliTalk.com | Jan 6, 2007

GeeddiJan 6, 07: Inta maalmood oo Ciidanka Xabashidu Ku Jiraan: Galkacyo (42), Baydhabo (21), Beledweyne (13), Muqdisho (10), Kismaayo (6).. Hadalkii Diinaani ee Sarbeebta ahaa....

::Murtida Maanta iyo Hadalkii Xuseen Caydiid... Guji..


EEG BOGGA ARAGTIDA/MAQAALADA DADWEYNAHA..... GUJI...


Shacabka Reer Addis Ababa Sidee u Arkaan Dagaalka  Soomaaliya
Jariidada Washingtonpost oo qoraal dheer ka qortay aragtida reer Addis Ababa ee dagaalka Soomaaliya & Itoobiya... Akhri..

 

Kulaabo bogga  www.SomaliTalk.com 
© www.SomaliTalk.com

BAARID | SEARCH