Asmooyinkii Aw
Makaadsade
“Walaalow, duqii
maxaa helay?” Liibaan oo si wax u dhararsan ayaa
saas yiri. “Kas iyo maag ayuu isu soo daahinayaa.”
“Is deji,” ayuu
yiri Shadoor na. “Miyaan uu waayeelkaas soo socda
abbahaa ahayn?” Shadoor waxa uu farta ku fiiqay nin
duq ahaa, kaasoo la soo wareegayay Beertii
Daraawiishta, si aal yar ahayd na ugu soo luudayay
xaggoodii.
“Baga! Mar uun aan
qindhicilka wax ka jejebiyo,” ayuu yiri Liibaan
intii aan uu odaygii weli gaarigii fuulin. Libaan
kolkii uu dhaqaajiyay, Shadoor na labadii gacmood
ayuu cirka u taagay sitaahoo loo duceynayay.
“Waad soo
daahday,” ayuu Liibaan odaygii ku yiri.
“Xamar si loogu
kala goosho way adkaatay,” ayuu yiri Aw Makaadsade.
“Maandhow, weli waad yar tahay! In lagu soo diido
ayaan wax kasta ba ka jeclaan lahaa. Haddii ay ku
qaataan se, kolley anigu, weli ma hubo in aan
oggolaan doono in aad jihaadka ku biirto, iyo inkale.”
Isaga oo dibinta
hoose cunaya ayuu Liibaan misana iska aamusay.
Wiilkaas baarriga ahaa, ma uu dooneyn in uu
aabbihiis ku afceliyo; habaar waarid ayuu nafahiisa
kala baqayay. Murankaan oo kale se, horey ayuu u
yiqiin; dooddaan oo kale na, tiro ka toban jeer ayay
dhegahiisu horey u maqleen. Walaalihiis, shan wiil
oo isaga ku aabbe ahaa, ayaa aano loo dilay.
Geddisleydii dagaalka ayaa reerkiisii mooradduugtay.
In kasta oo Aw Makaadsade uu ifka ugu neceb yahay
dagaalooge iyo ciddii dagaalooge soo hubeysa; saas
ay tahay, wiilkiisa Liibaan ah ee aargoosi u
geyllamo, waa arrinka keliya oo aan sinaba u
oggolaanayn. Maxaa yeelay, waxa uu ka baqahayaa:
madigii dhashiisii oo idil ugu dambeeyay, goordhow
isagii na, in ay geeridu ku soo ag wareegto.
“Eebbe idankii.
Jeer ay ahaato ba, naftu way baxaysaa. Aabbow waan
digtoonaan,” ayuu yiri Liibaan. Gaarigii ayuu ku
leexiyay toobiyeha taga Seeriga Dhoollatuska ee
Ururka. “Aabboow, maad mar uun weligaa igu
kalsoonaatid.”
Madaxdii
Tababarrada Ururka, haddiiba, waxa ay la dhaceen
xiriibyada shiishka, farsamada beerista miinooyinka,
legdanka, xeeladaha dagaaleed oo kala geddisan, iyo
siyaabaha uu wiilku xarrif ugu ahaa raadgadasha …
iwm. Liibaan aad iyo aad ayuu u hiyikacay goortii uu
ku guuleystay imtixaankii, loo na aqoonsaday
xubinnimada Ururka Xoreynta Soomaaliya. Erey
hambalyo se ka ma soo bixin afkii aabbehiis. Goortii,
misana laga codsaday in wiilkiisu wax ka raaco
colkii habeenkaas duullaanka qaadi lahaa, Aw
Makaadsade si diidmo oo kale ka dhignayd ayuu madaxa
u kilkilay. Dabadeed na, Liibaan ayuu ku yiri,
“maandhow, maalin kale ba yeelkadeed; maanta se maya.”
Guryanoqodkii
waa uu ka dhiillo badnaa ambabbaxii. Raggii waa la
kala aamusay. Shib ayaa ka dhacday. Ciilka cadowga
dalkoodii qabsaday ka haya, labadoodu ba, walow ay
ka wada siman yihiin, odayga ‘geeri’ ayaa madaxiisa
ka dhex gooddinaysa; wiilka na ‘gobnimo’ ayaa
maankiisa ka dhex alaladaysa. Labo walxood oo aan
sinaba u kala maarmayn: halyayagii geeri u bareera,
gobannimo haleel; fulaygii geeri ka maaga na,
gobannimo hallee. Liibaan waxa uu si aan quus lahayn
iskugu dayayay bal in uu aabihiis qanciyo. Wiilka
waxa hadba la horkeenayaa ridaashii qoriga basuukaha:
isaga oo inta hubkii deegta saaray, afka na u kala
qaaday geddii libaax soo hamaansanayo, yoolkii na
inta uu shiiskii ku beegay, durba na keebkii u
qabtay; qaraaxadda qaraxyada dilaaga ah oo ay Tigree
badan ku hoobanayaan—aragtidaalkaas—waa riyo haddii
ay u rumoobi lahayd uu noloshiisa oo idil ba ku
doorsan lahaa. Mujaahidku waa warac misana uu
garaadkiisu aad u sarreeyo. Liibaan si wanaagsan
ayuu abbihiis u yiqiin. Talo kale ayuu ku holliyay.
“Ma og tahay in
Shadoor walaalkiis uu dhoofi lahaa?”
“Kuma, ma Kediye?”
ayuu Aw Makaadsade weydiiyay, isaga oo gadaal u sii
santeecsanaya, in yar na ruuqaansanaya.
“Waa se wax laga
xumaado, runtii. Reerka ayaa tacabbirkiisa si aad ah
uga soo horjeestay. Waxa ay rumaysan yihiin nolosha
qurbuhu in ay adag tahay, Kediye na aan uu ka bixi
karayn, waa na in uu sii sugaa inta uu ninkarmeed ka
noqon doono.” Liibaan neef ayaa ka soo fuqday, isaga
oo u ciilcunsanaa, dhammaan waalidka, gaar ahaan,
kuwooda aan marnaba garawaaqsan yididdiilooyinka
ilmahooda, weliba na wiilashooda muraaradillaaciya.
“Kediye waa 25
jir hadda, sow maaha? Aad ayaan isaga uga sii yaraa;
goorta weliba da'diisa loo eego da'dii aan jiray,
waagii aan dhoofay.” Aw Makaadsade, adduun tegey
ayuu dib u xusuustay. “Anigu 18 ayaan jiray,
waalidkay na iima ayan oggolayn, sina uma aysan
oggolayn; qurbihii na waan aaday. Waanooyinkii
hooyaday iyo waanooyinkii aabbehay ba, labadooda ba,
aniga oo aad uga madaxadaygay; ogow haddana lacago,
iyaga iyo naftayda ba aan ku daryeelay, ayaan soo
xoogsaday. Sideeda na, hal iga aniga iga barta:
hardafta iyo raacdada, qofku inta uu weli dhallinyar
yahay, waa in uu nolosha u bareeraa. Biimaa feer
falata.”
“Aabbow,
Mujaahid kasta miyuu ku dhiman jihaadka?”
“Laga yabee. In
qacda hore uu shahiido. Yaa og? Maandhe waa se wax
dhici kara,” ayuu ku yiri wiilkiisii isaga welwel
dartii la qarqaraya.
Liibaan, jartii
ayaa haddiiba ku xumaatay. Shukaantii gaariga ayuu
intii xooggisa ahayd kula xorgogay. Waxa uu ka
dhiidhin in aan uu noqon fulayga keliya oo Xamar
joogi jiray, kaasoo aan weligii na toogasho ku dilin
hal Tigree oo ardaal ahaa.
Xaafaddii ayay
soo gaareen. Aw Makaadsade cabbaar yar ayuu u
hakaday sitaahoo talooyin kale uu wiilkiisa fari
lahaa. Gurboodkii ayuu ka codsaday in ay isaga ka
sii wardhowraan. Iyagii na, qorshe horey ugu
degsanaa ayay halkoodii ka sii miiseen. Liibaan iyo
Shadoor ba waxa ay ku hanweynaayeen in ay u aaraan
hooyooyinkii, iyo dumarkii shalayto Sartii
Graziani* lagu ag kufsaday.
Dhowr daqiiqood
kadib, odaygii oo siday bahal shandad ahayd ayaa soo
laabtay. Boorsadii ayuu Liibaan gacanta ka saaray.
“Kaca oo dooyada horey u tuuryeeya,” ayuu cod
nuxuus ahaa ku yiri.
Dhiftinta
shiinyeerkii shandadda ayuu Liibaan far iyo suul ku
qabtay; dhinac na u jiiday: Mase, dhowr kartatooyo
iyo laba qori oo basuuka ah ayaa dhex yaal!
“Aabbow, ma idan
oo kale ayaan u qaataa?”
“ Haah. Waxa ay ila
tahay in aan mar uun kugu kalsoonaan lahaa. Maanta,
maalin kale oo ay kaga habboonaan lahayd na, ma
ogsooni. Sheekadii Kediye, waxyaabo aan illowsanaa
ayaan dib ugu soo gocday. Anigu ba, beryo ayaa jiray
aan uu aabbehay igu kalsoonaan jirin. Iyada oo aan
misana og ahay, cid iga yareyd iyo cid iga weyneyd
ba, in dad badan ay iga wada hormareen; misana,
murugo aan xitaa naawili karayo ma aha, adiga oo
hortay Xabaalihii Al-Barakaat laguu sii qaadayo.
Waraabow se, furuq baa ka sii daran. Liibaanow waa
inaad maanta dirirtaa. Hayeeshee, gaadmadu goorta ay
dhacayso waa il cawo; weerarku na waa mir iyo miraaf.
Aniga oo weliba na habaarkaygii ku sii dheehay: orod
oo gaaladii ku soo gan asmooyinka.”
Farxad darteed,
odaygii ayuu ka dhunkaday dhabbannada, gacmaha, iyo
madaxa. Liibaan gaarigii—Mark II—ayuu durba waraf la
gemay oo kale u kaxeeyay. Masjidka Isbahysiga
dhankiisa xiga Taaladii Dhagaxtuur, waxa uu hadba
jid kale ku sii tamuunsiiyo, cabbar kadib talelkii
iyo fannaaliyihii baabuurkii, mar qura ayay wada
dameen. Aaggii ay wiilashu gaadmadii ku halakeeyeen
se: siyaabo talantaalli ahaa ayuu danab uga
halalacleeyay, haddana ay baaruud uga dhex onkodday,
misana Tigree waashay ay uga dhex cargaagtameen!
Xeradii maxaysatada, bakhaarkii saanaddaha, ma
Uraallo hub ku rarnaa baa, gawaari gaashaaman miyaad
tiraahdaa, iyo wixii miinooyin teetsanaa siibaddii
xerada: halisba, halis kale oo meel wal iska
tuunsanayd, sow ma ayan sii qarxin. Xaruntii
Wakaaladdii Xarkaha iyo Saamaha, sar iyo so' Tigree
oo fayow, loogu ma tegin.
Liibaan iyo
Shadoor oo xilkoodii soo gutay ayaa u yimid odaygii
oo aan weli dhammeyn Qur’aankii uu haddaayey
bilaabay, kii oo weli fadhiya isla bersaddii,
fiidaddowga, ay weligood ba ku arki jireen.
* waxad:
magac dhaddigood, ~da. dhaxaltooyo; xoolo
ama hantida la dhaxlay.
* Sarta
Graziani: waa magac kale oo loo aqoon jiray
Madaxtooyada Soomaaliya ( Villa Somalia) beryihii
gumeysigaTalyaaniga. Waxa jiray shirib lahaa:
Garasyaani gaararkiisa haba leey gemmee i
geeya.
A. M. Yusuf |
wayeel@operamail.com