Warar:
May 20, 2007
.Dawlada Talyaaniga oo Itoobiya
Cadaasid Ku saareysa in ay Ciidankeeda Kala Baxdo Soomaaliya....
.Holland: Bannaanbax looga Soo
horjeedo Joogitaanka Ciidamada Itoobiya ee Soomaaliya
.Shacabka Reer Uganda oo ka hor yimid in Ciidamadooda
sii joogaan Soomaaliya…
.Wafdi ka socda Dowladda Talyaaniga oo soo gaarey
Muqdisho..
.Dowladda Federaalka oo ergay u direysa Boqortooyada
sucuudiga ..
Dawlada Talyaaniga oo Itoobiya
Cadaasid Ku saareysa in ay Ciidankeeda Kala Baxdo Soomaaliya....
Patrizia Sentinelli oo weriyaasha
Nairobi kula hadashay kaddib markii ay booqatay Muqdisho: AFP
Patrizia Sentinelli oo ka degdey
Garoonka Muqdisho: AFP |
Dawladda Talyaaniga ayaa Sabtidii
(May 19, 2007) waxay shaaca ka qaaday sida ay Itoobiya cadaadiska ugu saareyso
in ay ciidamadeeda kala baxdo Soomaaliya.
Kuxigeenka Wasiirka Arrimaha
Dibadda ee Talyaaniga Patrizia Sentinelli oo booqasho hal maalin ah ku tegey
Muqdisho, ayaa la kulmay Madaxweynaha DFKMG iyo ra'iisulwasaaraha DFKMG.
Kaddibna markii ay ku laabay Nairobi waxay ku qabadat shir saxaafadeed.
"Waxaan shaaca ka qaaday mowqifka
dawladayda oo ah in ay shardi tahay in Itoobiya ay ciidankeeda kala baxdo
Soomaaliya," ayey ka sheegtay shirka jaraa'id ee ay ku qabatay Nairobi kaddib
markii ay ka soo laabatay booqasho ay ku tagtay dalkii ay Rooma hore u
gumeysatey, sidaas waxaa qortay warbaahinta Faransiiska ee AFP.
Sentinelli waxay intaas ku dartay
"Ammaanka waxa keliya oo lagu gaari karaa xabbad joojin... dhibaatada ammaan
xumida waa in sida ku haboon loo wajaho."
Iyadoo hadalkeeda sii wadata waxay
tiri: Anigoo ku hadlaya magaca dawlada Talyaaniga waxaan soo bandhigay hal
weydiisasho, kaas oo ah in shirka dib u heshiisiinta laga dhigo mid xaqiiqo
ahaan loo dhan yahay.
Shacabka Soomaaliyeed waxay
rumaysan yihiin dawlada Talyaanigu in ay dhumisay xiriirkii Soomaalida kaddib
markii ay dheceen dagalada sokeeye ee ka dhacay Soomaaliya dhammaadkii 1990.
Luqada Talyaanigu waxay ahaan jirtey luqada khasabka ah in lagu dhigo
Jaamacaddii Ummadda, macallimiinta dhigi jireyna ay u badnaayeen Talyaani,
laakiin markii Soomaaliya ay ka dhacday colaadii sokeeye, Talyaanigu wuxuu jaray
xiriirkii Soomaalida. Waxaa dhacday in arday dhigan jirey Jaamacaddii Soomaaliya
ay la xiriireen macallimiintoodii oo kusii xiriiriyey Jaamacado ku yaal
Talyaaniga, laakiin ay Dawladda Talyaaniga u diidey dal ku galkii
sidaasna ay ku waayeen fursaddaas.
Talyaanigu waa dalkii Gumeystey
Soomaaliya iyo Itoobiya.
- Talyaaniga: Xukuumadii Gumeysatey Itoobiya Shanta
sano (1936-1941)
Dalalka Afrika waxay soo mareen xilli ay hoos
galeen gumeystayaashii reer Yurub, arrintaas Itoobiya kama badbaadin, waxayna
ahayd Talyaaniga dawladdii Itoobiya gumeysiga ku haysatey muddo shan sano ah
(1936-1941). Dad badan ayaa is weydiiya: Maxaa loo yiraahdaa Itoobiya waa dalka
keliya ee aan Afrika laga gumeysan. Arrintaas xeeldheerayaal Soomaaliyeed waxay
kaga jawaabeen: Gumeystayaashii reer Yurub waxay db u gocdeen warqad uu Boqor
Menelek u diray dawladaha reer Yurub 1891, warqaddaas oo Muujisay in "markii
quwadihii Masiixiyiintu ay u soo hiilin waayeen Itoobiya in xeebta ay ka
qabsadeen Muslimiin". Taas ayaa loo malaynayaa in ay dhalisay in Itoobiya lagu
abaal mariyey laba arrimood oo ah: In la siiyo dhul Muslimiintu leeyihiin si ay
gumeysto, iyo in aan taariikhda buugaagta reer Yurub lagu qorin in la Itoobiya
uu Talyaanigu gumeystey, oo marka laga hadlayo xilligii uu Talyaanigu Gumeystey
Itoobiya ee shanta sano ahayd in la yiraahdo waa: shan sano oo militari
faashiiste ah haystey Itoobiya. Sababtaas ayaa keenta in buugaagta Itoobiya lagu
qoro, haddiiba la qoro taraiikhdaas, sidan: "five-year military occupation of
Ethiopia by fascists". Taas oo lagu xoojiyo oraahda ah: Itoobiya waxay ku
faraxsan tahay in ay tahay dalka keliya ee Afrika ee aan la gumeysan: "Ethiopia
proudly claims to be 'the only African country that has never been colonized'".
Halkii xaqiiqada laga qori lahaa: Ethiopia was colonized by Italy for five
years (1936-1941) - ama (Italy colonized Ethiopia for five years).
Holland: Bannaanbax looga Soo
horjeedo Joogitaanka Ciidamada Itoobiya ee Soomaaliya
1. Addis Ababa 2. Afar 3. Amhara 4. Benishangul-Gumaz 5. Dire Dawa 6.
Gambela 7. Harari 8. Oromia |
Waxaa Sabtidii magaalada Hague ka
dhacay mudaharaad aad u ballaaran oo looga soo horjeedo joogitaanka ciidamada
Itoobiya ee ku sugan Soomaaliya iyo xadgudubyada bini'aadaminimada ka baxsan ee
ay ka geysteen Soomaaliya, gaar ahaan Muqdisho xasuuqii ay ka geysteen.
Boqollaal Soomaali ah ayaa ka kala
yimid magaalooyinka Holland, waxayna isugu yimaadeen bartamaha magaalada Delhaag
ayagoo wata boorar ay ku muujinayaan dareenkooda ay ku diidan yihiin tacadiyada
ay ciidamada Itoobiya ka geysteen Soomaaliya.
Minnesota: Dumarka iyo Carruurta Soomaaliyeed oo Bannaanbax ku Dhigaya Aqalka
Looga Taliyo Minnesota..May 25, 2007.
-
Xildhibaan Ka Fakaday Itoobiya
Xildhibaan
kasoo jeeda gobolka Galbeedka Itoobiya ee Benishangul Gumuz
ayaa ka fakaday Itoobiya, magan-gelyo siyaasadeedna
weydiistey dalka..
Akhri
Shacabka Reer Uganda oo ka hor yimid in Ciidamadooda
sii…
Iyadoo
dhawaan afar askari oo ka tirsan ciidamada Uganda
lagu dilay Magaalada Muqdisho shan kalana lagu
dhaawacay, ayaa waxaa arrintaani caro weyn ka
muujiyey dadweynaha Uganda oo sheegay in ciidamada
Uganda markii horeba loo geeyay dalka Soomaaliya si
aan ka fiirsasho laheyn, waxa ayna dadweynaha Uganda
sheegeen in Madaxweynaha Uganda uu yahay nin raali
geliyey Mareykanka oo aan raali gelin codsiyadii
dadweynaha reer Uganda ee ahaa in ciidamada Uganda
aan la geyn Karin dalka Soomaaliya oo ay sheegeen in
uu yahay mid horey looga quustay ciidamo Nabad
ilaalin ah, dadweynaha waxay kaloo sheegeen in loo
baahan yahay in Dowladda Uganda ay qaado talaabo ah
in ciidamada Uganda sida ugu dhaqsiyaha badan looga
soo saaro dalka Soomaaliya.
Wargeysyada ka soo baxa
dalka Uganda ayaa maalmahan waxay qorayeen in
ciidamada Uganda ay ku xabisan yihiin dalka
Soomaaliya, waxayna wareysiyo ka qaadeen dadweyne
fara badan oo isku raacay in sida ugu dhaqsiyaha
badan dalka Soomaaliya looga soo saaro ciidamada
Uganda. Wargeysyadu waxay kaloo sheegeen in
ciidamada Uganda aan weli la siinin mushaaraadkii ay
ku lahaayeen Midowga Afrika mudo saddex bilood ah,
waxayna sheegeen in arrintaani ay ku tusineyso sida
Midowga Afrika uga lug jiidayo sidii Soomaaliya loo
geyn lahaa ciidamo nabad ilaalin ah. Mucaaradka
wadanka Uganda ayaa waxay sheegeen in haddii aan
ciidamada Uganda sida ugu dhaqsiyaha badan looga soo
saaro dalka Soomaaliya ay imaan karto dhimasho fara
badan, waxayna Dowladda u soo jeediyeen in sida ugu
dhaqsiyaha badan ciidamada Uganda looga soo saaro
dalka Soomaaliya, waxay kaloo u soo jeediyeen
askarta Uganda ee ku sugan dalka Soomaaliya in ay
sameeyeen taxadir iyo feejignaan dheeraad ah, si
aysan u dhicin wixii qabsaday ciidamada Uganda ee
dhawan lagu laalay dalka Soomaaliya.
Wafdi ka socda Dowladda Talyaaniga oo soo gaarey
Muqdisho..
Wasiir ku xigeenka arrimaha Dibadda ee dalka
Talyaaniga ayaa shalay soo gaaray Magaaalada
Muqdisho, waxaana garoonka Diyaaradaha ku soo
dhaweeyey mas’uuliyiin ka tirsan Dowladda
Federaalka.
Haweeneydaan ayaa markiiba waxay kulan la yeelatay
mas’uuliyiinta ugu sareysa Dowladda Federaalka,
waxayna isla soo qaadeen sidii Talyaaniugu door
muhiim ah ugu yeelan lahaa arrimaha Soomaaliya gaar
ahaan shirka dib u heshisiinta ee la filayo in la
qabto 14-ka Bisha Juun ee fooda nagu soo haysa.
Dowladda Talyaaniga waxay kaloo ballanqaaday in ay
gacan siin doonto dadkii ku barakacay dagaaladii
dhawaan ka dhacay Magaalada Muqdisho, waxayna Wasiir
ku xigeenku sheegtay in sida ugu dhaqsiyaha badan
gargaar dadkaasi loola soo gaari doono, sidoo kale
waxay Dowladda Talyaanigu ballanqaaday inay ka
qayb-qaadan doonto sidii uu u hirgeli lahaa shirka
dib u heshisiinta Soomaaliyeed, kaas oo ay Wasiir ku
xigeenadu ku tilmaantay mid isku soo dhaweyn kara
Shacabka soomaaliyeed, iyadoo shacabka u soo
jeedisay inay ka miro dhaliyaan shirkaas.
Dowladda Federaalka oo ergay u direysa Boqortooyada
sucuudiga ..
Warar aanu ka helnay dhinaca Dowladda FKMG waxay
sheegayaan in Dowladda Federaalka ay berito ergay u
diri doonto dalka Sucuudi Carabiya, waxaa la filayaa
in ergaygaasi uu kulamo la yeesho Dowladda Sucuudiga
oo horey u sheegtay in diyaar u tahay in ay dalkeeda
ku martigeliso shir ay isugu yimaadaan dhamaan dalka
Soomaaliya.
Dowladda ayaa waxay qorsheyneysaa in Dowladda
Sucuudiga ay si buuxda u taageerto shirka la filayo
in lagu qabto Magaalad Muqdisho la sheegayna in ay
isugu imaan doonaan dhamaan ummadda Soomaaliyeed.
Wafdiga Dowladda Federaalka ayaa lagu wadaa in
Dowladda Sucuudiga ka dalbadaan qarashka shirka dib
u heshiisiinta ku baxaya kaas oo ay ka qaybgali
doonaan ilaa iyo Saddex Kun oo Ergo.
Qaar ka mid ah Golihii Maxaakiimta Islaamiga ayaa
waxay ka codsadeen Dowladda Sucuudiga in ay soo
farageliso arrimaha Soomaaliya shacabka
Soomaaliyeedna u qabato shir guud oo lagu soo afjaro
dhibaatada Soomaaliya.
Xubno ka tirsan Xiriirka Soomaaliyeed ee Kubada
Cagta oo maanta u ambabaxaya..
Waxaa la filayaa in Maanta Magaalada Muqdisho ay ka
ambabaxaan wufuud kala duwan oo ka tirsan Xiriirka
Soomaaliyeed ee K/cagta kuwaas oo tagi doona ilaa
iyo sagaal gobal oo ka tirsan Gobalada Soomaaliya.
Xubnahan ayaa waxay soo eegi doonaan baahida
Isboorti ee ka jirta gobaladaasi iyo waxyaabaha ay u
baahan yihiin, waxaana xubnaha baxaya ay isku kala
qaybiyeen saddex qaybood, Gobalada Sh/hoose, J/dhexe
iyo J/hoose waxaa u ambabaxaya Xubno ay
hogaaminayaan Bashiir Maxamuud Geesay iyo Amiin
Yuusuf Khasaaro, Gobalada Bay, Bakool iyo Gedo waxaa
u ambabaxaya xubno ay hor kacayaan Yaxye Max’ed
Caddow iyo Xasan Farey, Gobalada Sh/dhexe, Hiiraan
iyo Galguduud waxaa u baxaya guddi ka tirsan
Xiriirka Soomaaliyeed ee K/cagta oo uu hogaaminayo
C/rashiid Xuseen Caddow, waxaana la filayaa in inta
ay joogaan xubnahani gobaladaasi ay kulamo la
yeeshaan madaxda xiriirada K/cagta ee Gobaladaasi.
W/D Amiin Yuusuf Khasaaro
E-Mail amiinkhasaaro@hotmail.com
Faafin: SomaliTalk.com | May
20, 2007
Niilka Buluuga iyo Niilka Cad
Sawirka: Wikipead |
Hadalkii Xusni Mubaarak ee January 4, 2007:
Waan Fahmi karaa sababta ay Itoobiya uguduushay Soomaaliya
Madaxweynaha dalka Masar, Hosni Mubarak, ayaa
yiri "waan fahmi karaa sababta ay Itoobiya ugu duushey Soomaaliya". Waxa uu
hadalkaas yiri maalin Khamiis ah, Janaayo 4, 2007, mar uu magaalada xeebta ah
badda cas ku taal ee Sharm el-Sheikh ee Masar kula kulmay wasiirka Arrimaha
dibada ee Itoobiya Seyoum Mesfin, isla mar ahaantaasna dhambaal ka helay
ra'iisul wasaaraha Itoobiya la sheegay in ay ku qornayn warbixin uu Zenawi
kagahadlay xaladda ku soo siyaadey Soomaaliya. Jariidada ka soo baxda Shiinaha
ee Xinhua oo arrintaas ka hadleysey waxay qortay cinwaanka: "Mubarak
expresses understanding on Ethiopian intervention in Somalia". Haddaba xeel
dheerayaasha Soomaaliyeed waxay muujiyeen sababta uu Mubaarak hadalkaas u yiri
in ay salka ku hayso biyaha webiga Niilka.
Waxaa jira heshiis sannadkii 1929 dhex maray
dalka Masar iyo Boqortooyadii Ingriiska (oo ku hadleysey codka Sudan maadaama ay
xilligaas gumaysaneysey), heshiiskaas oo loo yaqaan "1929 Nile Treaty"
waxa uu dalka Masar siinayey xusuuqda ugu badan ee adeegsiga biyaha webiga Nile.
Waxaana heshiiskaas markale dib loo eegay sannadkii 1959 (waxaana sidaas
dalbatay Sudan). Heshiisyadaas wax tixgelin ah lama siin Ethiopia oo qiyaastii
ilaa 80% biyaha webiga Blue Nile ay ka soo bilowdaan [Webiga Niil
ee uu ku tiirsan yahay dhaqaalaha dalka Masar waxa biyihiisu ka yimaadaan labada
webi ee Niilka Cad "White Nile" oo ka soo bilowda Harada Victoria
ee ay wadaagaan Kenya, Tanzania iyo Uganda, iyo Webiga Niilka Buluugga "Blue
Nile" oo kasoo bilowda Haarata "Lake Tana" oo ku taal Ethiopia,
waxaana webigaas dhanka Ethiopia looga yaqaan "Abay" ama "Giyon".
Labada webi ee Niilka-Cad iyo Niilka-Buluuga waxay ku kulmaan bartamaha magalada
Khartuum ee dalka Suudaan, markaas ayey noqdaan Niilka waraabiya beeraha dalka
Masar oo ay dagaalka ka xigto haddii biyahaas ay Ethiopia ka faa'iidaysato
iyadoo aan Masar lagala tashan ]. Sidaas darteed Ethiopia looma ogola in ay
mashaariic horumarin ah ka fuliso Webiga Blue Nile ee dalkeeda ka soo
bilowda, haddii ay sidaas samayso dalalka Sudan iyo Masar ayaa soo weeraraya
Ethiopia oo ah dalal aad u xoog weyn. Markaas waa in Itoobiya hesho meel kale oo
ay horumar ku samayso si ay dadkeeda oo hadda kor u dhaafay 75 million u helaan
cunto ku filan. Haddaba meesha ugu dhow ayaa noqotay dhulka baaxadda weyn ee
Soomaaliya maadaama tirada Soomaalidu ay yihiin 9 million oo keliya ayna
haystaan dhul ballaaran oo ay maraan Webiyada Jubba iyo Shabeelle iyo xeeb aad u
dheer, sidaasna dadka tirada badan ee reer Itoobiya la soo dejiyo dhulkaas
barwaaqada ah.
|