Goorma ayeeynu ummad jirta noqon doonaa ? 
 

Marka hore mahad idilkeed waxaa iska leh Allaah, naxariis iyo nabad gelyana Rasuulkeenii ayeey korkiisa ahaatay. Intaas kadib dhammaan akhristayaasha sharafta iyo qadarinta mudanoow  iga gudooma salaanta Islaamka (A.C.W.W). 
 

Adduunkan aynu ku nool nahay, ummad waxa kala hormariyay hadba inta ay leeyihiin { waxgarad, Aqoonyahano, Culumo, Mufakariin, Odayaal, Garyaqaano, Ganacsato iyo weliba inta caqliga u ehelka ah }.  Dadkaas ayaa mar walba ka fakara aayaha iyo Mustaqbalka dadkooda. Waxaa laga sii fakaraa sidee ayeey ummaddeenu u noolaan doonaan sanadaha soo socda. Waa leyska qabtaa kuwa marwalba la ogyahay inay ku socdaan jid khaldan. Marna fursad lama siiyo dadka ku sifoobay { Qaa’inul waddan, Mujrimnimo,  waxisdaba maryeen, dhac, tuugo I.W.M }. Qof walba waxaa lagu qiimeeyaa, oo miisaanka lagu saaraa hadba inta uu waddankiisa wax ku soo kordhiyo ama uu ka qeyb qaato horumarka dalkiisa, haddey noqota, xag siyaasad, dhaqaale, caafimaad, waxbarasho, isboorti, arimaha bulshada i.w.m. 
 

Waxaan xasuustaa dabaaldeg aan ka qeyb galay sanadii 2006di, oo lagu xusayey maalinta Leicestershire. Waxaa maalintaas bandhig aqooneed soo bandhigay nimaan loogu yeerayey inay yihiin Furayaasha horumarka Leicester. Nimankaas waxey soo bandhigeen waxa ay ugu yeereen, Leicester sidee ayeey u ekaan doontaa sanada 2011ka, markaasna waxeynu joognaa 2006. maalintaas waxyaabihii ay soo bandhigeen dadka qaar waxaa loo arkayey riyo iyo waxaan suuroobi heyn. Haddaba maanta oo ah 2008da, ayaa iyadoon weli la garin sanadii ay qasbsadeen laga dareemayaa Leicester isbadalka ku dhacay iyo barnaamijyada horumarisneed ee ka socda magaalada haddey noqoto xag dhismo, dhaqaale, shaqo abuur, wacyi gelin, sare u qaadista  aqoonta, i.w.m. Haddaba marka aan ka hadlayo Leicester, bal ka warama iyaguna magaalooyinka kale ee ka waaweyn kana dhaqaalaha baddan hal;ka ay maryaan. Soomaalidu waxa halheys u ahaan jiray { Lakala dheerey, orodna maaha }. 
 

Waxaa dhici karta inay dad baddan niyada ku dhistaan, war waa maxay ninkan nala tartansiinaya waddamadan horey u maray. Taasi jawaabteed waa bal aynu soo qaadano waddamada xitaa nala deriska ah, oo ay wax baddan annagu ka hormarsanaan jirnay iyo halka ay maanta marayaan. Soomaaliyeey ma inoo sheegi kartaan waddan maanta adduunka oo idil mid horey u maray iyo mid dunida saddexaadba ah, oo aanan laheyn { wasaarado shaqeeyo, hay’ado dowliyo, bangiyo, shaqaale rigliya, ciidamo suga amniga oo lagu kalsoon yahay, rugo caafimaad, waxbarasho isku xiran oo dhameystiran }. Runti waa wax aan dhici karin inaad hesho waddan heerkaas gaarsiisan ama xor ha ahaado ama hala gumeystee, aanan Soomaali ka aheyn. 
 

Markaad eegto qaabka ay ku shaqeyso Dowladdan federaalka ah, runti waa wax qalbiga bani’aadanka ka xanuujiya, dowlad ay wasiiradeedu xafiisyo laheyn, aanan laheyn system dhameystiran ay ku shaqeyso, haddana 24ki saac dadka ku maawweelinaysa waxaan nahay dowlad dibu heshiisiineed. Maxaa u diiday inay isku wado labadaba dhinacii horumarka, iyadoo isku dayeysa inay ku shaqeyso magaalooyinaka ay nabagelyadu ka jirto, sidoo kalen raadinaysa nabbaddii iyo heshiiskiiba. Intee lagu arkay dowlad 24ka saac iyadii isheysata, oo maalin walba ra’iisal wasaare cusub halasoo dhiso iyo kan ha iscasilo. Intee lagu arkay Barlamaan caqligiisi iyo aqoontiisiiba ay noqotay, mooshin ka dhan ah hebel maalin walba hala keeno, oo aanan marnaba aragtidoodu ku dhisnayn mid wax lagu dhisayo, in wax lagu dumiyo mooyee. Sidee ayeey u wada shaqeyn karaan Madaxweyne iyo Prime Ministerkiisa is heysta 24ka saac, oo weliba qaabkey isku heystaan aanan aheyn qaab wax lagu dhisayo. 
 

Mucaarad waxaa la arki jiray, iyagoo mucaarid ah haddana dowladda kala qeyb qaata arimaha lagu dhisayo waddanka, oo mar walba kasoo horjeesta waxyaalaha horseedi kara duminta waddanka, haddaba intee ayaa lagu arkay mucaarid aragtidiisa ay noqotay haddanan annaga kursiga ku fadhiisaneyn ma jireyso wax kala soconaya. Waa run waddanka Itoobiya ayaa joogta, laakiin marna ma la is weydiiyay Itoobiya horteed maxeynu ku sugneen. Yaa keenay Itoobiya, yaa siiyay fursaddii ay noogu timid. Annigu waxaan qabaa Soomaliyeey Itoobiya wax ay naga qaadeyso iyo awood ay ku joogi karto waddankeena ma jirto, haddii aynu annaga nahay ummad caafimaad qabta, oo isaaminsan, iskuna xiran. 
 

Aqoonyahan waxaa la arki jiray ummadda hormuud u ah, indho u ah, oo looga deydo wixii wanaagsan, intee lagu arkay Aqoonyahan qabiiladii lakala safta, oo  weliba qaarkood ay feylasha u waddaan qabqable dagaal, oo aan waxna qorin waxna aqriyin. Intee lagu arkay aqoonyahay isagii wax lagu shubanayo, oo uu ku shubanayo odeygi la rabay in isaga la saxo, oo loogu yeero jidka wanaagsan. Intee lagu arkay aqoonyahay kii isku daya inuu wax qoroba dhooqo faraha lagalaya, oo fitno hor leh ka dhex abuuraya ummaddan walaalaha ah., intee lagu arkay aqoonayahan had iyo jeer fitno huriye ah, oo loo waayey kuwo wanaaga ka shaqeeya. 
 

Warbaahinta oo ah aaladda had iyo jeer faafisa wararka iyo isgaarsiintaba, ayaa iyaduna Soomaaliya tan ka jirta loo adeegsadaa dariiq qaldan, taasoo kasii qeyb qaadata hurinta mushkiladaha ka jira waddanka. Warbaahinta Soomaaliya ayaa had iyo jeer u taagan sidi ay ummadda walaalaha ah isugu gubi laheyd, oo mar walba waxey wararkooda buun buuniyaan nimaan ku ah ummadda shar ama aananba ogoleyn in wax wanaag ahba la sameeyo. 
 

Haddaba su’aasha meesha taal ayaa waxey tahay, haddii ay Soomaali meel ay joogaanba noqdeen ummad kasoo horjeeda wanaaga, oo kii Dowladda ku jiray, kii Mucaaradka ahaa, kii aqoonyahanka ah, shiikhii, shariifkii, wadaadkii, waranlihii iyo dhammaan caamadii, leynaga waayay wax wanaag doon ah, sidee ayeeynu ku noqon karnaa ummad jirta ?

Aayad quraan ah ayaa micnaha ugu dhow wuxuu ahaa { War miyaananba idinka mid aheyn  qof wanaagsan }, runtii Soomaali waxaa isweydiin leh halkee ayeey ku maqan yihiin ama yaa laga sugaya ciddi waddankan ka saari laheyd bur burka iyo baaba’a uu hadda ku sugan yahay, yaa laga sugaya inay badbadiyaan dakan 24ka saac uu ku habsanayo madfacan aan loo meel dayeeynin, ee ay soo tuurayaan ama kuwa sheeganaya dowladda ama kuwa kasoo horjeedaba, yaa badbaadin doona ubadkeena uu ku dhacay mustaqbal la’aanta, yaa u maqan dadkan ku baab’aya xeryaha Qaxootiga ee ka dhisan magaalooyinka dibadooda. 
 

Allaah subnxaanu watacaalaa, qoom ma qayiro inay iyagu isqayiraan mooyee. Soomaaliyeey bal idiinkaan idiin daayay su’aasha jawaabteed, oo ah Goorma ayeeynu ummad jirtaa noqon doonaa?. 
 

Waxaan kaloo fursaddan uga faa’ideysanayaa inaan tacsi halkan uga diro Dumarkii Soomaaliyeed, oo iyagoo ku jira olole nadaafaded sida xaqdarada ah loogu laayay bamkii loo dhigay, waxaan leeyahay allaha ka waraabiyo janatul ferdowsa, eheladoodiina samir iyo iimaan Allaha ka siiyo. 
 

Wabilaahi Towfiiq

Qalinkii:- Abdihakim Jama Joje

saicentadv@yahoo.com