Tallaabooyinka Raisulwasaare Nuur Cadde iyo Xukuumadiisa
Qore: Abdullahi N Osman
Asoman66@yahoo.co.uk
Dalka Soomaaliya wuxuu ku jiray dhibaato iyo dagaalo sokeeye ilaa iyo
18 kii sano ee aan soo dhaafnay , waxaana dagaaladaa naftoodi ku waayey
, ku qaxay , ku tacliin beelay, kumanaan Soomaaliyeed oo d’a walbaa leh,
waxaana maanta daadsan dhammaan daafaha dunida maatadii Soomaaliyeed ,
oo aad u liita , heysanina meel iyo makaan aay miciinsadaan .
Mudadaas iyada ah waxaa socday dedaalo aay wadeen waxgarad Soomaali
iyo aduunweynahaba leh , kuwaasoo ujeedadooda aheyd in xal loo helo
mushkiladaan la degtay ummadda Soomaaliyeed , lagana caawiyo Soomaalida
sidii aay dowladnimadooda dib ugu soo yagleelan lahaayeen, , waxaana
Soomaalida loo qabtay shirar dib u heshiineed oo tobaneeyo kor u dhaafay
, hase ahaatee waxaa lagu fashilmay in shirarkaas wax kazoo baxaan haba
yaraatee, marka laga reebo Shirkii Djibouti 1 &2 , ee 1991, iyo kii
Carta , dhammaan shirarkaa iyo wixii kazoo baxayna waxaa lugta ku
dhuftay qableqablayaashii dagaalka oo Soomaalida iyo aduunkuba ku
wareereen waxa aay doonayaan .
Gabagabadii xiligii dowladii carta lagu soo dhisay, ayaa intii aysan
dhammaan , waxaa adduunku isku dayey in shir kale oo dib u heshiineed oo
lagu dhameytirayo kii Carta lagu qabto Kenya , si intii aan ka qeyb
galin kii Carta loogu soo biiriyo hanaanka dib u heshiisiinta ee Carta
kazoo bilowday , hase ahaatee mustawaha xal doonka ee siyaasiinta
Soomaaliyeed ee shirka ka qeyb galayey oo hooseeyey, iyo qolooyinkii
shirka maamulayey ( IGAD) , oo iyagaba isku heystay arinta Soomaaliya ,
ayaa shirkii wuxuu ka leexday ujeedadii loo qabtay, wuxuuna isu bedelay
shir cusub iyo in wax kastaa kow laga soo bilabo , wuxuuna shirkii
qaatey mudo aad u dheer oo laba sano ka badan , aakhirkiina waxaa lagu
soo dhisay DFKG ee hada jirtaa , oo uu madaxweynaha ka yahay Mudane
Abdullahi Yusuf Axmed , waxaana si taariikhi ah uu Mudane C/qaasin
Salaad Xasan oo ahaa Madaxweynihii Dowladii Carta lagu soo dhisay ugu
wareerjiyey xilkii madaxweynenimo Madaxweyne Abdullahi Yusuf Axmed , oo
markii hore ka midka ahaa dadkii ka horyimid Dowladii Carta , wuxuuna
C/qaasim ka codsaday aduunka iyo Soomaalidaba in lala shaqeeyo dowlada
iyo Madaxweynaba, hase ahaatee dowladii waxaa ka dhexbilowday dagaal
siyaasadeed oo is kooxeysi ku dhisan, ooaay kala hogaaminayeen Madaxeyne
C/laahi Yuusuf, iyo Gudoomiyaha Baarlamaanka Mudane Shariif Xasan ,
waxaana dhacday in intii aanba Kenya la tegin , dagaal gacan ka hadal
ah dhiig leeskaga daadiyey , halkaana lagu kala dhaqaaqey oo laba
magaalo la kala degay Muqidsho iyo Jowhar, hase ahaatee waxaa aay
heshiiyeen madaxweynihii iyo gudoomiyhii Baarlamaanka 2005, waxaana
leesku waafaqay in Baydhabo dowlada la dejiyo , halkaana leesugu keeno
dhammaan dowlada, waana aay dhacday midaas, balse waxaa hadana la kala
boodey bartamihii iyo dhamaadkii 2006, ilaa iyo hadana waaa la kala
maqan yahay.
Waxaa xusid mudan in in horaantii 2006, aay soo baxeen xoogag
isbahaysi ah oo la baxay Midowga Maxkamdaha Islaamka, (MMI ) oo ka
koobnaa , Ganacsato, Wadaado, Maamulayaal gobolo, iyo Qabqablayaal
kooxo, waxeeyna dagaal xoogan la galeen qabqablayaashii Muqdisho
heystay mudada dheer , waxeeyna ku guuleysteen ineey xamar ka sifeeyeen,
qabqablayaashii iyo mooryaantoodiiba, soona celiyaan amnigii iyo kala
danbeyntii Caasimada, furaana Dekedii iyo Airportigii Muqdisho ee xirnaa
mudada dheer , taasoo ay ku kasbadeen , taageero Caalami iyo gudaha
Soomalidaba, gelisayna rajo muwaadin kastaa oo Soomaaliyeed meel kastuu
joogo , hase ahaatee qolooyinkaa la baxay MMI, waxeey ku fashilmeen
ineey la yimaadaan barnaamij siyaasadeed oo cad, waxaana loogu wareeray
waxa aay doonayaan , iyo sida aay u doonayaan , waxeeyna deegeysteen (
grabka saarteen ) qoreyga iyaga oo aan si cad u sheegin ilaa iyo inta
aay doonayaan ineey qabsadaan, waxeeyna gacanta ku dhigeen inta badan
koofurta Soomaaliya, gaareena xuduuda Soomaaliya la leedahay wadamada
Kenya iyo Ethiopia, taasoo wal walk u abuurtay wadamdaa iyaga ah, waayo
MMI, ma jirto heshiis goboleed ama Caalami ah oo aay saxiixeen amaba
qabanaya hadii aay xuduuda wadamadaa ku soo xad gudbaan, mana jirin meel
looga dacwoodo waayo, ururada goboleed iyo mid caalami oo aay xubin ka
yihiin ma jirto, mana aysan ku dhawaaqin ineey u hogaansamayaan dhammaan
heshiisyada Caalamiga ahaa oo aay horey dowlada Soomaaliyeed u saxiixdey
, sidoo kale waxaa arintaa walaac ka muujiyey Aduun weynaha siiba
mareykanka oo ka welwelsanaa in MMI, aay ku dhex jiraan , amaba sutida u
hayaan kood la baxday Al-Shabaab, oo ah koox aay u adagtahay in la fahmo
waxa aay doonayaan, laguna tuhmay in akhyaar ajnabi la joogaan ,
waxaana fashil ku dhaamadey, heshiis la rabay in iyaga iyo Dowlada la
dhexdhigo, waxeeyna MMI, weerareen xaruntii DFKG, ee Baydhabo, waxaana
dowlada soo gacan siiyey Ciidamada Dowlada Ethiopia, oo uu Mareykanka
taageerayo, taasoo meesha looga saarey awoodii MMI, keentayna in
Ciidamada Ethiopia galaan, Muqdisho, kana dhacaan Muqdisho dagaalo
xoogan oo sababay dhimasho iyo barakac xoogan, iyo bur bur hantiyadeed
oo xad dhaaf ah , waxaana haatan ka qaxsan guryahooda dad aad u fara
badan oo ku rafaadsan daafaha Muqdisho, heysanina gar gaar aadaninimo .
Sidoo kale khilaaf siyaasadeed ayaa soo kala dhexgalay Madaxweyne
C/llaahi Yuusuf , iyo Raisul wasaare Cali Maxamed Gedi , iyadoo Raisul
wasaaraha lagu eedeyey waxqabad la,aan iyo maamul xumo, waxeeyna taa
keentay in Ethiopia iyo Mareykanka soo fara geliyaan , laguna qasbo Mr
Gedi inuu xilka baneeyo , waxeeyna dhabaha u xaartey in Mudane Nuur
Xasan xuseen ( Nuur Cade) loo magacaabo Ra,isul wasaare , oo ka mid
ahaan jiray dadkii kazoo shaqeeyey xaga arimaha samafalka , mudo dheerna
ka mid ahaa ururkii bisha cas ee Soomaaliyeed , wuxuuna Nuur Cade
dhisay haatan xukuumad aad u kooban oo marka la fiiriyo ka tayo fiican
xukumadii Mr Gedi, taasoo aay kula talyieen Beesha Caalamka , waxaana uu
Nuur Cade sheegay in uu doonayo in xukuumadiisa ahmiyada koowaad
siineeyso wax ka qabadka qodobadaan :
- In xukuumadiisa wax ka qabaneyso xaga ammaanka , soona
celineeyso amaan leesku haleyn karo , iyada oo u mareysa wadal iyo
dib u heehsiin
- In wadal aan shuruud ku xirneyn la gelayo dhamaan mucaaradka
DFKG, lana kumayso cid walbaa oo mucaarad ah
- In xukuumadiisu sahleyso in gargaarka bani aadaninimo gaaro
dadka ku baracay ,ama ku dhawaacmay dagaalada dalka ka jiro ,
suuragelineysana sidii dadkaa guryahooda ugu soo noqan lahaayeen
Waxaana rintaa aad u soo dhaweeye dhammaan ummadda Soomaaliyeed
waxgaradkeeda, oo isugu jira muxaafid iyo Mucaaradba, waxaana maalmahaan
muuqda fulinta qaar ka mid ah , balanqaadyadaa uu horey u sameeyey
Mudane Nuur Cadde , waxaana bilowday in lasoo daayo dadkii u xirnaa
Dowlada ee Mucaaradka ka midka ahaa, sida Axmed Diiriye, oo ahaa
afhayeenkii odayada Beesha Hawiye, waxaa kaloo arkeynaa in la bilaabey
in magalaada dhexdeeda laga saaro ciidamadii degenaa oo isugu jiray
Ethiopian iyo Soomaali , taasoo keentay in dadka aay bannaan baxyo ku
taageeraan kuna soo dhaweeyaan ..
Hadab marka aad fiirisid dhamaan wareeysiyadii uu bixiyey iyo
talaabooyinkii ilaa iyo intii uu xilka hayey Mudane Nuur Cadde uu qaadey
, waxuu ku kasbaday taageero aad iyo aad u weyn, waxaana aad ula dhacay
hadalkiisa dhammaan bulsho weynta Soomaaliyeed, meel kastoo aay joogaan
, waxaana xusid mudan in Nuur Cadde uu sheegay in Ciidamada shisheeye
dalka laga saarayo marka ugu horeysa oo uu is faham dhex maro Mucaaradka
iyo DFKMG, wuxuuna cadeeyey in wax kastaa loo baahanyahay in hab
nabadeed loo maro, oo dhib danbe aanan loo celinin shacabkaan aay soo
diloodeen dagaalada iyo abaaraha , mudada dheer , loona turo maatada ku
rafaadsan dhamman dunida dacaldeeda, iyo dalka gudihiisa .
Hadaba anaga oo ka dharagsan xaalada dalkeena marayo maanta, waa
talaabo mudan in lasoo dhaweeyo, la dhiiri geliyo, lana taageero, dhan
walbaa talaabooyinkaa aay ku baaqeen kuna dhaqaaqeen Ra,isul wasaare
Nuur Cadde iyo xukuumadiisa, si dalkeena looga samatabixyo xaalada uu ku
sugan yahay maanta , waana muhiim inaan fahamnaa in Cadawgeena aaysan
marna farax gelineynin inaan heshiis iyo is afgarad arimaheena ku
dhameeysano, waana midaa mida loo baahan yahay in dhammaan ummadda
Soomaaliyeed iyo mucaaradkaba fahmaan, aqbalaana baaqa uu soo jeediyey
Mudane Nuur Cadde
Qore: Abdullahi N Osman
Asoman66@yahoo.co.uk
Afeef: Aragtida qoraalkan waxaa leh qoraaga ku saxiixan