RUMAYSO AMA HA RUMAYSAN(QOYS SOOMAALIYEED OO KUNOOL AUSTRALIA OO ILAAHAY
UGU DEEQAY NIMCO...)
Akhristayaasha sharafta mudanoow dhamaan meelwalba oo aad kajoogtiin dunidan
waxaan idin kusalaamayaa salaanta islaamka "Asalamu Caleeykum waraxmatulaah).
Inta aanan utalaabin in aan idin lawadaago qormada maanta oo aan rajeeynayo in
ay kaduwan tahay qormadii hore ayaan rabaa in aan laba sadar ka iraahdo qormadii
hore oo dad badan oo akhristayaal ah oo ku taxan bogaga internadka ay aragtiyo
kala duwan kadhiibteen.
Qormadii hore
ama sida cinwaanka kumuuqatayba waxaan ugu magac daray (Rumayso
ama ha Rumaysan). hadaad rumaysatay in arintu suurta gali karto ama dhici
karto waxaan rumayasanahay in aad kala soo dhaxbaxday qormada waxyaabo aad ku
rumaysan kartid in ay dhici karto arintaas. Hadaad rumayasan wayday ama aad
galisay khaanad ah in ay arintan tahay mid la mala awaalay sidoo kale waxaad
kala soo dhaxbaxday qoraalka waxyaabo aad rumaysan tahay in arintan ayna dhici
karin. Dhamaan akhristayaal idinka oo mudan qadarin wakhti dheerna aan uhayn in
aan idin lawadaago doodihiinii ayaa waxa aan rabaa in aan idin kaga tago in
arintaas ayada ah ay dhacday ee rumayso ama harumaysan.
Gunaanadka qormada ayaa ahaa in runtii waxwalba dhici karaan ee waxwalba
ubaahan yihiin in ay mudan yihiin in laga feejignaado. qasadkeeyguna ma ahayn in
aan cabsi galiyo kumanaanka rabo in ay ilma hooda gacanta qabsadaan oo ay soo
gutaan waa jibka ilaahay ee Xajka in aan cabsi ku abuure ee qasadku wuxuu ahaa
in dunidan aan kunool nahay ay tahay duni imtixaan. Sida aad urumaysan waydeen
ayaan ana markii iigu horeeysay ee aan maqlo aan urumaysan waayay ilaa aan
baadhitaan galo si aan arintan salkeeda uga midho gaadho.
Akhristayaal badan ayaa iimaylo ii soo diray dad badan ayaa wax badan iga
waydiiyay.Akhristayaasha qaar ayaa igu tilmaamay in aan arinta buunbuuniyay,
ayada oo ay qaarna ku tilmaameen qormadeeyda mid xayaysiin u ah boga
(Somalitalk). Mar hadaad tahay qoraa eedeeymaha akhristayaasha waxaa wanaagsan
in ay ku dhiiro galiyaan eedeeymihiinana waxaan uqaatay dhiiro galin ee barasho
wanaagsan. waa taxano socon doono sanadka oo dhan. Intaas waxaa sii dheer in
akhristayaasha qaar ay ii soo gudbiyeen dhacdooyin naxdin leh oo ka argagax
badan midaan aniga qoray waxaana rajeeynayaa in aan qormoyinka soo socdo idin
lawadaago.
Hadaan ugudo galo qormada maanta inta aanan bilaabin qormadan waxaan rabaa in
aan xasuusiyo akhristayaasha in qormo walba aan ka faaiidaysano waxyaabo badan
gaar ahaan qormooyinkan (Rumayso ama ha Rumaysan) waxaan ugu tala galay
bahweeynta soomaaliyeed ee kunool qurbaha in aan is lawadaagno xanuunka iyo
wanaaga, aana noqono umad isku duuban keena kunool carigan Australia, Newzland,
Yurub, America,Canada iyo meel walba oo aan joogno.
Qormadan ayada ah ayaa ah midii ugu horeeysay ee katimid akhristayaasha ayada
oo akhriste kunool wadankan Australia igu canaantay in aan naxdin galiyay
quluubta in badan oo waalidiin ah ee uu yidhi bal midan maxamadoow lawadaag
aniga oo baadhitaan sameeyay kabacdina soo helay in ay jirto dhacdadan ayaan
idin leeyahay dhagaysi wacan.
"Hadaan nahay jaaliyadaha soomaaliyeed ee kunool qurbaha gaar ahaan wadamada
reer galbeedka, gaar ahaan hadaad tahay waalid ay hoos joogaan ilmihiisa in ay
nahaysato ama hoowsha noogu dhibka badan ay tahay saan ilmaheena u tarbiyayn
lahayn, una bari lahayn quraanka kariimka si ay u noqdaan oowlaad aan ku in dha
qaboowsano kuna faraxno midhaha ay gaadheen, laakiin in badan waxaan dareesan
nahay in aa nan ku guuleeysan arintaas ayada ah.Sabab walba ha ahaatee mida
cajiibka badan waxay tahay in aan idin lawadaago qormadan aabo iyo hooyo
soomaaliyeed oo ilmahooda dusha kabaray quraanka kariimka ah ayaga oonan habeen
uga wadin wadankan Australia meel kale. Aabahaas iyo hooyadaas ilamahooda waxaa
kamid ah gabadh xaga waxbarashada uga jirto ama ku jirto lixda qof oo marwalba
ugu buunda sareeyso Australia marka lasoo gubbiyo buundooyinka dugsiga sare
gobalwalba. hadaba akhristoow waa tan.
"Aabaha oo layidhaahdo magiciisa u danbeeyo Mahamuud, hooyadana xaliimo kuna
nool gobol layidhaahdo Westren Ausralia magaalada (Perth) ayaa waxa uu tilmaamay
in aduunyadan intii uu kunoolaa waxa ugu wayn ee uu qabto ay tahay in ilaahay
baray oowlaadiisa quraanka kariimka ah laga soo bilaabo suuratul baqara ilaa
suuratu Alnaas. Ilaahay ha usiyaadiyee nimcada ilaahay siiyay qooyskaas ee maxay
tahay ama sidee buu aabahaas iyo hooyadaa ugu suura gashay in ay gaadhaan in
waxbadan oo waalid ah oo jecel ilamahooda in ay gaadheen.
"Hadaan ahay aabahood runtii ilaahay baa nimco iska leh ee hooyadood ayaa abaal
marintan iska leh, ayada ayaanan bartay quraaka. Aniga xoogsade ayaan iska ahay
guriga unbaan aabo ka ahay laakiin hadh iyo habeen hooyadood ayaa ladadaasho, oo
latacaasho. Dhiira galin waxay igashay kabacdi markii ay oowlaadeeyda ii keeneen
shahaadooyin ay kusoo barmooseen oo ay kusoo guuleeysteen tartan quraan.
Tartankaas asaga ah aabo joogay ayaa ixasuusiyay oo igu yidhi "oo ilmahaad
dhashay ayaa wacdaro kadhigee tartankii quraanka ee kudadaal ilamaha".
Aabihi asaga oo sii wato hadalka ayaa waxa uu tilmaamay in ay hoowshan ayada ah
suurta galisay ilamah hooyadood " Runtii hadaan nahay aabayaalka oowlaadaanada
in aan xuquuqdoodii aan dayacnay, oo hooyooyinkood ayaa meelwalba lataagan
meelwalbana waxaan lataaganahay "Imihii waa halaabeen ilamaha maxay uhalaabi
waayeen anagaa dayacnay. " waxa kaliye oo aan runtii ugu abaal marinayo
hooyadood waxaa weeye subax walba gaar ahaan salaada subax kabacdi ayay kuligood
bari jirtay quraanka inta aanan lagaadhin iskuulka, kabacdina iskuulka markay ka
soo noqdaan oo ay nastaan ama cunto cunaan, waxa kaliye oo ay hooyadood
kuguuleeysatay waxaa weeye in ay kajoojiso in ay kumashquulaan daawashada TVga,
ayada oo ay amarto in ay seexdaan, kabacdi xoogaa markii ay soo kacaan inta
aanan lagaarin maqribka ayay xoogaa iska ciyaaraan. saas markii loo tukado inta
ayna cashayn ayaa halsaac iyo wax lamid ah ay cashir umeerisaa, sidaas ayay
kuwaday ilaa ilaahay kuguuleeyo in ay sidii quraanka ku bartaan.
Aabaha wuxuu tilmaamay in runtii dadaal walba oo lagu bixiyo ilmaha ay midho
wanaagsan kadhalan karnaan " Inagaa dhalnay, inagaa korsaneeyno, haday
hagaagaana inagaa hagaajinay, haday halaabaana anagaa masuul ka ah." " Intaas
waxaa sii dheer gabadha ugu wayn runtii ilaahay wuxuu siiyay fahmo aad ubadan,
sanadwalba waxay ka gashaa ama heshaa buundada ugu sareeyso iskuulkeeda ama
galaaskeeda iyo aradada gobalkaba, markii la isku geeyo buundooyinka aradada
ayaa hadana waxay kujirtaa marwalba lix arday oo gobalada Ausralia kamid ah oo
marwalba aan kahoos marin buundada ay keenaan in ay kakormaraan mooyee.' " taas
waxay surta galisay in doowlada ay nagala wareegto waxbarashadeedii oo wixii
kharash ah ee kubaxa doowlada ayaa bixiso oo aniga hal shilin kuma bixiyo wax
barashadeeda. " mararka qaar ama in badan baabuur gaar ah ayaa uyimaado oo qaado
oo soo celiyo waa qof runtii laqiimaynayo oo gaaladii ayaa saas uqiimaynayso ee
anagoo waalidiinteen ah ayaa kawanaagsan in aan ilmaheena latacaalno waxaana
hubaa anagaa gabnee gaar ahaan aabayaasha in ilameena ay kabuuxdo fahmo iyo in
ay awood uleeyihiin in waxwalba bartaan, waana midaa mida ilaahay noogu sheegay
quraankiisa " waa kuwa dhahayo ilaahayoow nooga dhig dumarkaanaga iyo
oowlaadaana kuwa in dhahaanagu ku qaboowsadaan kuwa hogaan unoqdana dadka
ilaahay kacabdo naga dhig".
Aabahaas wuxuu ku daray in ay jirto in waalidiin badan in ilmahooda geeyeen
wadamo kale si quraanka loogu soo baro " Meelwalba oo aan geeyno ilmaha wax waa
baranayaan ee in aan dadaalno ayaa wanaagsan. dardaaranaka uu waalidkaa bixiyay
ayaa kamid ah in runtii ilamaha midho laga gaadhi karo hadii aabaha iyo hooyada
wadaagaan masuuliyda maxaa yeelay buu yidhi aabahaas " hada masuulida hooyada
unbaa hayso, anaana taas markhaati ka ah, maanta in hooyadood ay bartay quraanka
kariimka ah ee runtii dhib waa jiraa laakiin waxaan kutalinayaa dhoowr arimood
oo aan isleeyahay ilmaheena waxbay ku taraysaa waana sidan
1-In aan wakhti badan siino oowlaadeena.
2-In aan tusno in aan jecelnahay.
3-In aan tusno in an mudanahay in ay nagu daydaan
4-In aan tusno dad kale oo ay kutusaala qaataan.
5-In aan tusno ama aan barno waxwalba in ay nagala tashadaan.
Intaas waxaa sii dheer
6-In aan kayareeyno in ay waqti badan kaga baxo daawashada tiifiiga.
7-In marmarka qaar aan uwadno casho ama familkoo dhan laisraaco.
"Arimahaas oo dhan is badal ayay ku abuuri karaan." "Runtii hadii ay kasuurta
gashay in ilmahayga ay ku xifdiyaan quraanka halkan, in ilma walbo kuxifdin karo
quraanka, ilmahaygana kama fadli ama fahmo badno ilmahoo dhan ee waa un nimco
aan isleeyahay ilaahay ayaa idin ku deeqay, ilaahayna waxaan uga baryayaa qooys
walba oo rabo in uu ilmahooda barto quraanka in ilaahay ufududeeyo barashada
quraanka.".
Hadaba akhristoow waxwalba waa suurta gali karaan sida hooyadaas ugu
guuleeysatay in ilmaheeda quraanka barto ayaa suurta gal ah in waxbadan lagu
guleeysan karo gaar ahaan waxbarida dada yaryarta ah, tarbiyayntooda, iyo
hagaajintoodaba ee aan adeegsano wado walba oo ay adeegsadeen qooyskaas si aan
ugaadhno midhaha ay gaadheen qooyskaas soomaaliyeed.
Intaan mardanbe dib ukulmeeyno nabadgalyo.
Mohamed Wali (xiish)
Australia.
xiish3@hotmail.com
Qiso Naxdin leh:
Wiil Soomaaliyeed oo
Dil suge ku ah Sacuudiga
Faafin: SomaliTalk.com | Jan 30, 2008
|