Barbardhiga, Muqdisho, Boosaso, iyo
Hargeysa
Sadexdaan Magaalo ayaa ah Sadex Magaalo
oo Soomaaliya ay leedahay, balse waqti
xaadirkaan ay kala duwan yihin, Bilihii
lasoo dhafay waxan tagay Sadexdaan
Magaalo Moddo Toban Sagaal sano kadib
markii aan jiray Waxbarasho aan ku soo
dhamaystay Kenya, iyo Sudan.
Intii ay jirtay Dowladii dhexe ee
Soomaaliya waxa kahanad qaaday wadanka
dhisida Magaalooyinka balse waa ay kala
xawara badnayeen, Gobolada Waqooyi Bari
ee hada loogu yeero Puntland ayaa aheyd
meel aan kajirin wax dhaqdhaqaaq ah sida
dhisida iyo qurxinta magalooyinka
Boosaaso, Gorowe, iyo Galkacyo, markii
ay sii liiqaysay Dowlada Dhexe ee
Soomaaliya waxa loo dhisay Laamiga weyn
iyo Tikada laga Magalada Boosaso, markii
ay dhacday Dowladii dhexe uu
Hogaaminayey Allaha u Naxariistee
Madexweyne Siyaad Barre ayaa waxa
dhismay gobolada Waqooyi Bari
Reer Waqooyi Bari ayaa waxa lugu
tilmaama in ay yihiin qabiil isku beel
ah kadib sanadii 1998 waxa ay gareen in
ay dhistaan maamul kadibna ay u hanaan
qadaan Raadinta Umada Soomaaliyeed, isla
waqtigaas waxa la dhistay Maamul loogu
magacyeeray Maamul Goboleedka Puntland
oo hada loo doorto Madexweynihi Sadexaad
Mudane Cabdiraxmaan Mohamed Maxamud
Faroole
Magaalada Boosaso waxa ku hareyraysan
Booro iyo Bad waxana ay leedahay Air
boor kii hore ee Dowladii Soomaaliye ay
dhistay dhawaan waxa gacanta laga qaaday
Mid cusub, gabi ahan magaalada ayaa
dhisan waxana ka socda xawaare ganacsi
iyo maamul bilic ahaan muuqda
balse wili waxa jira Musuq maasuq dhanka
kutigri falka Maamilyada ka soo gasha
Maamulka Dikada iyo Airporka, tani waxa
lugu tilmama in ay dhafeysay dhismaha
Ciidanka Booliska iyo kuwa Militariga ah
sidoo kale waxa ay keentay Sicir barar
xoogleh markii horaantii sanadkii 2007
ay soo galeen Mashiino lacagaha lugu
sameeyo wili laga koobin gareen jiray
Goobaha ay maamusho Dowlada lakinse hada
madexweynaha Maamul goboleedka Puntland
ayaa ku balan qaaday in uu la dagaali
doono
Caasumada Garowe ayaa ah meel ay ka
muuqdaan Gawaari aad iyo aad u
quruxbadan iyo madexda dowlada Punland,
Hay'adaha Samafalka iyo dalxiisayaal
badan markaad soo gashid waxad arkaysaa
Hotel aad iyo aad u qurux badan, Dad ka
Reer puntland ayaa ah kuwa hadal haya
Burcad badeeda ka qolaabaysata Xeebaha
Puntland iyo Biyaha Caalamiga ah, ayaa
ah kuwa aad iyo aad u labisan markaad
fariisatid waxa ay isku xifaleeynayaan
waxa uu lacagta ka helay mid ka mid ah
walaalkis ama qaraabadiis oo ka mid ah
Burcad badeeda ama in ay jiraan dibada.
Magacalada Galkacyo waa magaalo meel ka
qurux badan meelna ay ka muuqdaan
dhibaadadii Dagaalkii 1991-1992 ka
socday Gobolka, lakinse waxa hada ka
hanaan qaaday Magalada Galkacyo oo aan
sidaas u weyneen laba maamul oo lugu
magacaabo maamulka Puntland iyo
Mudugland labadaan maamul ayaa waxa ka
dhaxeya wada shaqeen aan sidaas lugu
tilmaami karin mid weyn.
Muqdisho
Magalada Muqdisho oo aheyd Caasumada
wadanka Soomaaliya waxa ay ahed Magaalo
aad iyo aad u xadaarad badan, Qurux
badan intii ay jirtay Dowladi dhexe ee
Soomaliya hadase. Horaantii 1991 waxa ka
hulaalay Ciidamadii Qaranka iyo
Madexweynahoodi Siyaad bare, Gabi ahaan
waxa gacanta ku dhigay Jamhadii USC oo
uu hogaaminayey Gen. Mohamed Faarax
Caydiid, Komanaan kun oo ku sugnaa
Caasumada ayaa Filayey in Jamhada ay
dhisi doonto Dowlada madaba ay gacanta
ku dhigtay magalada Muqdisho, Dhimihii
labatan iyo dhoorka sano uu uhoyan jiray
Madexweyne Siyaad bare ayaa waxa galay
Gen. Caydiid, Raadiyo Muqdisho iyo
Television kii ayaa waxa la wareegay
Ciidamada Jamhada waxa ka dhex allosmay
Mooryaan kuwaas oo bililiqaystay dhamaan
hantidii qaranka
1991 - 2009 Maqalada Muqdisho waxa soo
marayey Wajiyo kala gadisan ayadoo aan
ka nasan Madfaca iyo Xabadaha, aad iyo
aad waxa u mushquulsan isbitaalada oo 24
saac loo keeno ugu yaran 10 qof siyaabo
kala duwan wax usoo gareen Magalada
Muqdisho waxa gacanta ku hayey
Dhimashadii Caydiid Hogaamiye Koxeedyo
mid kasbaba meel calameystay waxa ay
lahayeen awood aysan fileen in marna
laga mija xaabin karin hogaankooda iyo
meelaha ay ka talinayeen.
2006 aya waxa ka dhex curtay
Maxkamadihii Islaamiga waxa ay ahayeen
Dufaan sidata Rooxaamo qof kasta oo
Soomaali ah ayaa waxa uu sadalinayey
Rajo goox badan dad ka Reer Muqdisho
ayaa soo dhaweyey waxa ay garan istageen
sidii looga taqluusi laha
Hogaamiyayaasha, tani waxa ay suurto gal
ka dhigtay in ay gacanta u soo gasho
dhamaan Muqdisho iyo Soomaaliya inteeda
badan ma aysan lahayn Siyaasad dagan iyo
Jawi kafiirsasho mudan tani waxa ay
keentay Caga Jugleen ay udirayaan
Dowlada Ethiopia
Silama filaan ah ayaa lugu wayey dhamaan
Maxkamadihii ka talinayey Muqdisho iyo
Dhamaan inta badan Soomaaliya,
Hogaamiyaashii Maxkamada ayaa ayagoo
Caga cad galay Raas kabooni oo u dhow
Magalada Kismayo,
Ciidamada Ethiopia aya galay Wadanka
Soomaaliya waxa lugu arkayey Magalada
madexda, Gen.ka wata ayaa ku fariistay
Kursigii Madextooyada waxana wehliyey
Dowlada Magac uyaalka ah Mudo laba sano
ah ayeey maamulayeen,
Xili xaadirkaan ayaa waxa ka socda
Dagaalo marar isku badala mid diimeed,
lakinse wili ma dhamaan dagaalka
Muqdisho,
Markii aan ka dagay Magalada Muqdisho
waxad arkaysa xaafado laga guuray, waxad
ka seexaneen xamada iyo madfaca
Cidaacadaha Mahaliga ah ayaa aad oga
shekaysanaya Xaalada Soomaliya dad ka
waa ay ku mushquul san yihiin ma jirin
dhaqdhaqaaq caalimi ah qof kasta waa uu
baqya in uu samiyo ganacsi balaaran
halka inta lacagta badan laheyd ay u
firdhadeen wadama jaarka ay yihin sida
Jabuti iyo Kenya
Bilicda Magalada Muqdisho ayaa ah mid
aad u liidata waxa ka jira Bur bur aad u
balaaran mana jirto Dowlada ka shaqaysa
Gabi ahaan waxa xirmay Iskulaadkii.
Hargeysa. Magalada Hargeysa waa Magaalo
aad iyo aad u qurux badan, dhexbartamaha
Magalada ayaan ku arkay Diyaarad weyn
waxan weydiiyey mid ka mid ah Wariyaasha
Diyaarada isagoo igu sheegay in ay tahay
Calamad lama ilawaan ah markii uu igu
micniyey Tani waa diyaaradi lugu
duqeeyey, Wariyaha iyo odayaal aan kadib
weydiiyey ayaa igu sharaxay wili lama
arag diyaarad ka kacday Magaladeedi
duqaysay Isla magalaaladii.
Dadka Reer Hargeysa ayaa asaastay
burburkii inta ay Soomaaliya Gubanaysay
Maamul Goboleed kadibna waxa ay
Raadsheen sidii ay u goosan lahayeen
waxana ay labaxeen Soomaaliland, Dad ka
Reer Soomaaliland ayaa ku riyoonaya in
ay mar hili doonaan Madexbanaani iyo in
ay Beesha Caalamka ay ictiraafto, hadii
ay tani soorto gasho waxa ay noqonaysa
himilada Reer Soomaali land ay heli
doonto
Magalada Heyraysa ayaa waxa ka dhisan
Daaro aad iyo ad u qurux badan wadooyin
iyo ganacsi xaware badan waxa ka jira
Gudaha Soomaaliland Xisbiyo tiro badan
waxana ka howlagala Cidaacadaha FM ka,
waxad arkaysa Taraafik tagan Wadooyinka
iyo kashaqeynta Saldhigyada Booliska
Dadka kala daga Boosaso, Muqdisho,
Hargeysa ayaa ah dad kala duwan dhanka
ahaanka Nabada Dadka Boosaso iyo
hargeysa ayan isku misamay in ay yihin
dad aan jecleen dhibaatada oo jecel in
ay helaan maamul ha xumaado ama
hasamanadee, halka ay Muqdisho ay ka
jiraan dad hanaaka Nabada aan jecleen
mana jirto maamul ka hirgalay halkaas
tani waxa ay keentay in aan ku tilmaamo
in ay ka jiraan dhismayaal iyo Qurxin
Maamulo Labada Muumul ee Soomaaliland
iyo Puntland halka ay Reer Muqdisho ay
hada ku hoydaan Raraasta, Qaraxyada, iyo
Xasilooni darida waxan Jeclaan laha in
ay ku daydaan labada Maamul ee wacan
kudayashada waxan u soo jeedinaya in ay
dhistaan maamul lamid ah kuwa
walaalahood
Hadii aan is barbardhigo labada Magaalo
ee Boosaso iyo hargeysa ayaan oranaya
Hargeysa ayaa quruxbadan halka ay
boosaso ay hada soo barbaarayso kuna
socdaan dhismayaal horle iyo maal gashi
halka Magalada Muqdisho ay muran ka
taagan yahay dhisma iska dayee Nabada
Mohamed Ali Maslah
Nairob-Kenya