"Xukuumaddu awood sharci uma laha inay xuduud-badeedka dalka wax ka badasho"
Qore: Muxiyadin Maxamed X. Ibrahim, Siyaasi Somaliyeed.,
Xubin Golahii hore ee Wasiiradda DFKM,TFG
Xubin Golahii Wasiiradda Dowladii KMG ee Carta. TNG.
7 April 2009
 Waxaan
muwaadin ahaan iyo waliba xog-ogaalnimadedu igu waajib yeeshay inaan wax ka
iftiimiyo xaaladda ku saabsan xeer u samaynta xuduud-badeedyada caalamka oo ay
Qaramada Midoobay u qabatay 13ka Maayo ee sanadkan 2009ka.
Xog-wareedyada tilmaamaya inay xukuumadda cusub ee DFKM ee Soomaaliya ay
faraha kula jirto arrimo saamayn ku leh xad-badeedka gayiga Soomaaliya oo keeni
karta in dhaawac aan laga soo waaqsan karin ku keento danaha dalka iyo dadka
Soomaaliyeed, ama soo kordhiso cakirnaanta arrimaha dalkeenna burbursan, ayaan
ku baraarujinayaa shacabka iyo mas'uuliyiinta haatan xilka haya ee DFKM in laga
muujiyo feejignaan iyo bisayl wadaninimo.
Arrimaha ku saabsan xadaynta xuduudaha aad ayeey xasaasi u yihiin, ka go'aan
gaaristooduna waa mid marwalba soo foodsaarta hadba mas'uuliyiinta xukunka dalka
haya. Dowladihii dastuuriga ahaa ee dalka ka jiri jiray kuma ekeyn, ee waxaa si
toos ah culayskaasi u horyaalay dowladihii ku meel gaarka ahaa ee ka dhashay
dib-u-heshiisiintii Carta iyo Mbagathi. Waxaa xaqiiqdu ahayd inay xukuumadihii
hore ee ku meel gaarka ahaa ay iska xakameeyeen inay faraha la galaan arrimaha
ka go'aan gaaristoodu saamayn ku reebayso wadajirka dhuleed iyo xuduudaha dalka,
sababaha soo socda awgood:-
1) Jiritaanka khilaaf iyo kala aragti duwanaansho soo-jireen ah oo Jamhuuriyadda
Soomaaliya kala dhexeeya dalalka ay xuduud-badeedka wadaagaan qaarkood, oo
saameyn weyn ku leh dhul-badeedka Soomaaliya iyo jasiiradaha ku yaala baddaha
dalka, Qaramada Midoobayna xogogaal u tahay, dowladihii dalka ka jiray ilaa
xoriyadiina isku afgaran waayeen xuduudahaas halka ay marayaan,dowladaha dalalka
ay khusayso.
2) Dowlad dib-u-heshiisiineed oo aan la soo dooran oo aan awood sharci u lahayn
ka go'aan gaarista arrimaha saameeya jiritaanka qaranimo, wadajirka dhuleed iyo
xuduudaha dalka.
3) Mas'uuliyadda dowlad ku meel gaar ah oo ku xadaysan hirgalinta nabadgaliyo,
dib-u-heshiisiin, dastuur samayn iyo dhaqangalinta afti dadweyne, iyo
qabanqaabada doorasho xor ah.
Hadaba, iyada oo laga duulayo qodobka 1aad ee kor ku xusan, waxaa ku waajibta
xukuumadda haatan xilka haysa inay, sidii xukuumadihii hore ee ku meel gaarka
ahaa, iska fogeeyaan ka go'aan gaarista arrimaha baaxadoodu saamayn qoto dheer
qaranka ku reebayso, maadaama aysan awood dastuuri ah u lahayn wax ka bedelka
xuduudaha iyo wadajirka gayiga dalka sida ku cad faritaanka:
Qod 2aad ee Axdiga faqradihiisa 1 iyo 2aad: Wuxuu si cad u qeexayaa in wadajirka
dhuleed (oo ka kooban dhulka, jasiiradaha, dhul-badeedka, gunta dhulka, hawada
sare iyo goobta ay qaaradda kaga taal) waa laguma xadgudbaan, lamana qaybin
karo.
Taladaasi waa mid aan ugub ahayn oo hore loogu soo dhaqmay, isla markaasna
xukuumadihii idinka horeeyey ay uga gaabsadeen (Reservation) arrimaha jiritaanka
qaranka halis ku keeni kara ee aysan dowlad ku meel gaar ahi awood u lahayn inay
qaado. Waxaa u furan xukuumadda Soomaaliya inay taxafud sharci ka qaadato (legal
reservation) taas oo hubinaysa in arrintu gunnaanad galin sida Axdiga Qaramada
Midoobay baneeyey, illaa dowlad awood u leh ka go'aan gaaristeeda iyo diyaarinta
qorshe cilmiyeed oo wax looga badalo xeerka baddaha Soomaaliya laga helayo.
Mas'uulka u horseeda siyaasadda dalka arrimahaas oo kale waxaa hubaal ah in uu
ku khasaari doono, maadaama qof aan la soo dooran uusan saxiixi karin wax
saamayn ku leh jiritaan qaran iyo xuduudihiisa.
Waxaa iyadana xusid mudan oo aan indhaha laga qabsan karin in go'aan walba oo
dowladeed uu ku hirgalo sharci, hay'adda sharci dejinta awoodda u lehna ay tahay
Baarlamaanka KMG. Wuxuu Axdiga KMG ah ku qeexayaa qodobkiisa 71aad faqradiisa
2aad in shuruucdii dalka u yaalay ansax yihiin. Waxaa xusuusin mudan in dalku
leeyahay sharci qeexaya xuduud-badeedka Soomaaliya oo tirsigiisu yahay #37/1972
Xeerka Badda Dhulka Soomaaliya ( Somalia Territorial Sea). Wixii xadgudub ku ah
sharcigaas dalku leeyahay awood uma laha xukuumadi inay ku talaabsato. Sidaas
awgeed, waxaa waajib ku ah xukuumadda inay ka fogaato wixii ka hor imaanaya
shuruucda dalka u yaala.
Muxyadin Maxamed X. Ibraahim
Wasiirkii G/dhigga ee hore
Muhyadin2001@yahoo.com
Faafin: SomaliTalk.com | April 7, 2009
|
Daabaco
Boggan | Print
