Ku
xiiirsan Qaybtii 1aad ee uxud
Rasuulku SCW, markii uu arkay
in asxaabta badankeedu doonayaan in cadowga goobta loogu
tago, ayuu ka noqday ra'yigiisii hore wuxuuna qaatay
ra'yigan dambe, isaguuna go'aamiyey. Ka dib Rasuulku SCW
wuxuu asxaabtii tujiyey salaaddii jimcaha wuuna waaniyey,
wuxuuna amray in ad-adkaan iyo dadaal lala yimaado, wuxuuna
u sheegey in ay nasri helayaan haddii ay sabraan, ka dibna
salaaddii casar ayuu tujiyey, dabadeedna wuxuu galay
gurigiisa isaga oo ay la socdaan Abuubakar iyo Cumar,
hubkiisii ayuu qaatay, laba canbuur bireedna wuu gashaday,
wuuna soo baxay. Ciidankiina diyaar bay wada ahaayeen oo
isaga ayey sugeyeen. Sacad binu Mucaad iyo Useyd binu Xudeyr
ayaa asxaabtii ku yiri "Rasuulka SCW waad ku khasabteen
bixitaanka ee isaga talada u daaya", Markaas ayey ka
qoomameeyeen arrintaa ay Rasuulka SCW ku kallifeen, markuu
Rasuuulku SCW u yimidna waxa ay ku dheheen "Rasuulkii Allow
nooma habboona in aannu ku khilaafno ee samee wixii aad
doontid , haddii aad jeceshahay in aad Madiina ku negaatana
samee". Rasuulku SCW wuxuu markaas yiri "uma habboona Nabi
haddii uu canbuur bireedkiisa lebisto in uu iska bixiyo ilaa
Ilaahay ka kala xukmiyo isaga iyo cadowgiisa".
Wuxuu Rasuulku SCW
ciidankiisii u qaybiyey saddex qaybood oo kala ahaa Ansaar
oo uu labo u sii kala qaybiyey iyo Muhaajiriin oo hal qayb
ah. Qaybta Muhaajiriinta wuxuu calankoodii u dhiibey Muscab
ibnu Cumeyr, kaas oo ahaa calanka guud ee ciidanka, qaybta
Awsna wuxuu calankoodii u dhiibey Useyd ibnu Xudeyr, qayba
Khasrajna wuxuu calankoodii u dhiibey Xubaab ibnu Mundir.
Caddadka ciidanku wuxuu ahaa 1,000 nin, waxayna wateen 100
canbuur bireed, fardahaa ayaa wateen riwaayadaha ku soo
arooray way is kala duwan yihiin: qaar waxay leyihiin 50
faras, qaarna waxay leeyihiin Rasuulka SCW iyo Abuu Burda
keliya ayaa ka watay, qaar kalena waxay leeyihiin maba wadan.
Allaah ayaa garanaya sida ay xaqiiqdu tahay. Rasuulku SCW
wuxuu Madiina madax uga dhigay Cabdullaahi ibnu Ummi Maktuum.
Waxaa markaa Rasuulku SCW ciidankii ogeysiiyey in la
dhaqaaqo, waxaana loo dhaqaaqay dhinicii woqooyi.
Rasuulka SCW waxaa hor
socday labo Sacad, markii ay dhaafeen meesha la yiraahdo
Thaniyatul Wadaac ayaa wuxuu arkay Rasuulku SCW ciidan meel
xoogaa u jirta ka muuqda Markaas ayuu asxaabtii weydiiyey oo
ku yiri "maxay yihiin?", waxaa la yiri "waa yahuuddii ay
reer Khasraj xulufoda ahaayeen", wuxuu yiri 'ma islaameen?"
waxaa la yiri "maya", markaas ayuu diidey Rasuuku SCW in uu
gaal gaal kale u kaalmaysto.
Wuxuu Rasuulku SCW
ciidankii ka reebay wiilal yar yar oo aan weli qaangaarin oo
ay ka mdi ahaayeen: Cabdullaahi ibnu Cumar, Usaama binu Seyd,
Useyd, binu Daahir, Seyd binu Thaabit, Seyd binu Arqam,
Caraawa binu Aws, Camar binu Xasam, Abii Saciid Al-Khudri,
Seyd binu Xaarith Al-ansaari iyo Sumura ibnu Jundub, wuxuuna
dagaalka u oggolaaday Raafic ibnu Khadiija iyo Sumura ibnu
Jundub, sababta uu labadaan uga soo reebay dhallinyaradii
kalena waxa ay ahayd; Rafiic wuxuu ahaa wiil ganitaanka ku
dheereeya oo shiish badan, markaas ayaa Rasuulku SCW u
oggolaaday, markaas ayaa Sumura ibnu Jundub yiri "aniga ayaa
ka xoog badan oo legda", markaas ayaa Rasuulku SCW amray in
ay hortiisa ku legdemaan, markaas ayaa Raafic la legday oo
Sumara ayaa xoog batay, sidaas ayuu isna ugu oggolaaday.
Ka dib salaaddii maqrib
ayaa ugu soo gashay dhexda, wayna tukadeen, ka dibna
cishihii bay tukadeen, dabadeedna way degeen oo habeenkii
halkaas ayey beryeen.
Waardiyaha ciidanka
habeenkaas waxaa loo xilsaaray 50 nin oo uu madax u yahay
Maxammed ibnu Maslama, oo ahaa ninkii madaxda u ahaa kooxdii
Kacab binu Ashraf dishay, reer Dakwaan binu Cabdiqaysna
waxay gaar ahaan ugu istaageen ilaaalinta Rasuulka SCW.
Fajarkii ka hor ayaa la kacay, wax yar ayaana hore loo sii
socday ilaa laga gaarey meel cadowgii u muuqata oo la isku
jeedo, halkaas oo salaadii subax lagu tukaday. Muddo yar ka
dibna munaafiqii weynaa Cabdullaahi ibnu Ubay ayaa wuxuu la
laabtay Sadex boqol oo nin oo ahaa ciidan Rasuulku SCW watay
saddex meelood meel ahaan, wuxuuna yiri munaafiqasi "ma
garanayno waxa aanu naftayada u dilayno" isaga oo ku
andacoonaya in ra'yigiisii Rasuulku SCW khilaafay oo uu
wiilal yar yar ra'yigood qaatay, laakiin ujeeddadiisu waxay
ahayd in uu kala jebiyo ciidanka muslimiinta kuna rido niyad
jab iyo is khilaaf, in badanna ay Rasuulka SCW iyo intii ku
hadha, dabadeedna ay Madiina sideedii hore ku laabato, isna
loo soo celiyo madaxtinnimadiisii, maxaa yeelay wuxuu
rumeysnaa in madaxtinnimadiisii uu Rasuulku SCW ka qaatay,
wuxuuna intaa xaqa uga soo hor jeeday oo Alle iyo Rasuulkisa
SCW ula dhinactameyey in uu madaxnimo helo sida ay maantaba
in badan oo muslimiin sheeganayaa uga horyimaaddaan xaqa si
ay madaxtinimo ama dan gaar ah u gaaaraan. Munaafaqaani waxa
uu sigey inuu hir galiyo wixii uu ku haminayey, maxaa yeelay
isla markiiba waxaa damcay in ay laabtaan labo reer oo
muslimiinta ka mid ahaa, kuwaas oo kala ahaa jilibka banuu
Xaarith oo Aws ka mid ahaa iyo banuu Salama oo Khasraj ka
mid ahaa hase yeeshee Allaah ayaa amarkoodii tawalliyey oo
xaqii ku sugay, kana badbaadiyey simbirixashadaas sheydaanka.
Allaahna isagoo arrintaa tilmaamaya wuxuu qur'aankiisa ku
yiri:
((WAXA IDINKU DHACAY
MAALINKA AY LABADA CIIDAN KULMEEEN WAA ALLE IDANKIIS IYO IN
OGAADO MU'MINIINTA, (SIDA KALE) IN LA OGAADO KUWA
MUNAAFAQOOBAY, EE LOO YIRI "KAALAYA OO KU DAGAALAMA JIDKA
ALLE AMA DIFAACA" WAXAYNA DHEHEEN HADDAAN OGNAHAY DAGAAL
WAAN IDIN RAACI LAHAYN, IYAGU GAALNIMDAY MAALINKAAS UGA
DHAWAAYEEN IIMAANKA, WAXAY AFKOODA KA DHAHAYAAN WAXAAN
QULUUBTOODA KU JIRIN, ALLENA WAA OG YAHAY WAXAY QARINAYAAN,
WAA KUWA KU YIRI WALAALAHOOD HADDAY NA ADEECI LAHAAYEEN LAMA
DILEEN, WAXAAD DHAHDAA NAFTIINA DHIMASHO KA REEBA HADDAAR
RUN SHEEGAYSAAN)), (Suuratu Aali Cimraan 166-168).
Ka dib Rasuulka SCW iyo
ciidankii muslimiinta oo ah 700 oo nin waxay u dhaqaaqeen
dhinicii cadowga, cadowguna wuxuu ka sokeeyey buurta Uxud,
wuxuu markaa Rasuulku SCW yiri "ninkee ayaa naga dhex
bixinaya oo na geynaya dushooda buurta xigta?". Abuu
Khaythama ayaa yiri "Aniga, Rasuulkii Allow", wuxuuna abuu
Khaythama ciidankii mariyey waddo gaaban oo buurta Uxud
gasha, waxayna sii dhex mareen beer uu lahaa nin la oran
jirey Murabac binu Qaydi oo munaafaq ahaa, indhahana aan wax
qumman ka arkin, hase yeeshee markii uu dareemay ciidankii
muslimiinta ayuu ciid ku seyriyey, wuxuuna ku yiri Rasuulka
SCW "xalaal kuuma aha in aad soo gashid beertayda haddii aad
Rasuul tahay". Rag asxaabta ka mid ah ayaa markaa damcay in
ay dilaan hase yeeshee Rasuulku SCW wuxuu yiri "ha dilina
qalbiga iyo indhahaba waa ka indho la'yahay". Ka dib waxay
muslimiintii degeen meel istaraatiiji ah, oo buurta Uxud
degaandeggeed ah, waxayna dhabark u duween buurtii,
Madiinana way soo qaabbileen. Ciidankii gaaladuna waa ka
hooseeyey oo wuxuu xigsaday dhinicii Madiina oo u dhaxaysey
ciidankii muslimiinta iyo Madiina. Ka dib Rasuulka SCW
ciidankiisii ayuu dagaalka u diyaariyey wuxuuna soo soocay
50 nin oo gummaad ah (gana yaal ah) oo ku dheereysey
shiishka iyo wax ganidda, wuxuuna u direy kooxdaas dhinaca
bidix oo koonfur bari ka xigtay ciidankii muslimiinta una
jirtey 150 Mitir, meeshaas oo ahayd meel buurta Uxud karin
gaabo ku lahayd. Ciidankaas 50ka nin ah wuxuu Rasuulku SCW
madax uga dhigay Cabdullaahi binu Jubeyr binu Nucmaan,
wuxuuna 50kaa nin ugu talo galay in ay dhabar jabinta
ciidanka fardooleyda ah aee gaalada oo Khaalid binu Waliid
wato ka ilaaliyaan. Wuxuuna Rasuulku SCW la dardaarmay
ninkii madaxda u ahaa 50kii nin oo uu ku yiri "naga joojiya
fardaha yeysan gadaal nooga imaanine, haddaan guuleysanno
iyo haddii nalaga guuleystaba meshiina jooga, yaan
dhiniciinna nalaka soo gelin". Kontonkii nina wuxuu ku yiri
"dhabarka naga ilaaliya, haddii aad aragtaan in nala laynayo
ha noo gargaarinina, haddii aad aragtaan in aan
qaniimeysanaynana ha nala wadaagsannina, haddii aad aragtaan
in ay shimbiruhu na kala dafayaan booskiinaas ha ka soo
dhaqaaqina ilaa aan idin soo cid diro, haddii aad aragtaan
in aan jebinney oo aan ceyrsanaynana ha soo bixina ilaa aan
idiin soo cid diro".
Rasuulku SCW wuxuu
hadalkaas cad iyo dardaarankaas siiyey nimankii gumaadda
ahaa si aan fardooleyda gaaladu dhabar jebin ugu samayn,
meeshaas oo ahayd meesha kali ah ee laga dhabar jebin
karayey, maxaa yeelay gadaal iyo dhinaca midigba buurta ayaa
ka xigtay, hortoodana cadowga ayaa ka xigey. Dabadeed wuxuu
Rasuulku SCW qaybiyey ciidankiisii, dhinaca midig wuxuu
madax uga dhigay Mundir ibnu Camar, dhinaca bidixna Subeyr
ibnu Cawaam oo uu kaaliye u yahay Miqdaad ibnul-aswad,
safafka hore ee ciidanka wuxuu u doortay rag khatar ah.
Khidaddaas heerka sare ah ayuu Rasuulku SCW u dejiyey
ciidankiisii subaxaas wuxuu ahaa subax Sabii ah, 7dii bishii
Shawaal, sannadkii 3aad ee hijriga.
Wuxuu Rasuulku SCW
ciidankiisii ka reebay in ay dagaal bilaabaan ilaa uu ka
amro, wuxuuna ku booriyey dagal iyo in ay ku sabraan markay
la kulmaan cadowga, aad ayuuna u xamaasa geliyey, ka dibna
wuxuu kor u qaaday seef oo yiri "yaa seeftaan xaqeeda ku
qaaday?". Rag ayaa markaa istaagay ay ka mid ahaayee Cali
binu Abii-dhaalib, Subeyr ibnu Cawaam, Cumar binu Khadhaab
iyo abuu Dujaana, wuxuu markaa Abuu Dujaana yiri "muxuu
yahay xaqeedu Rasuulkii Allow?", wuxuu yiri Rasuulku SCW "waa
in aad ku garaacdo wejiyada cadowga", wuxu yiri Abuu Dujaan
"aniga ayaa ku qaadaya xaqeeda Rasuulkii Allow", markaas
ayuu siiyey Abuu Dujaana.
Abuu Dujaana wuxuu ahaa nin
geesi ah oo is qaad qaada marka dagaalka lagu jiro, wuxuu
lahaa maro guduudan oo hadduu madaxa ku xiro dadku ay ogaan
jireen in uu dagaallamayo dagaal wacdaro leh. Markii uu
seeftii qaaday ayuu madaxa ku xirtay maradii guduudnayd
waana is qaad qaaday, wuxuu Rasuulku SCW markaa yiri "waa
socod Ilaahay ka caroodo markaan oo kale (jihaadka) ma ahane".
[Qaybtii
3aad] |