GOGOLDHIGGA
GANACSIGA
(DURUUS TAXANE
AH)
QAYBTII 2AAD EE
GANACSIGA IS-KAASHATO

Qaybtii:
1aad...
FAA’IIDO-DARROOYINKA GANACSIGA IS-KAASHATO
Ganacsiga Is-kaashatadu wuxuu sidoo
kale leeyahay faa’iido-darrooyin ay mid yihiin kuwaan soo-socda:
Wuxuu maamulku ka dhexeeyaa
Is-kaashatada
Maamulka iyo koontoroolidda
ganacsigu wuxuu ka dhexeeyaa Is-kaashatada oo dhan taasoo abuuri
karta wareer maamuleed. Maamulka ganacsi ee ka dhexeeya
Is-kaashatada wuxuu sababi karaa go’aannada oo dib-u-dhac uu ku
yimaado, sababtuna waxay tahay, waxaa dhici karta in uu mid
Is-kaashatada ka mid ah uu soo dib dhaco ama uu meel ku maqanaado.
Inta badan doodaha qaar waa laga dheeraadaa si uusan khilaaf u soo
dhex-galin Is-kaashatada.
Jiritaankiisu wuu kooban yahay
Ganacsiga Is-kaashatadu
jiritaankiisu wuu kooban yahay, wuxuuna ku xiran yahay:
- Dhimashada mid ka mid ah
Is-kaashatada.
- Musallafidda mid ka
mid ah Is-kaashatada.
- Haddii mid ka mid
ah Is-kaashatadu ka baxo.
- Hawl-gabka mid ka
mid ah Is-kaashatada.
kh. Ku soo biiridda mid kale
Is-kaashatada.
- Haddii uu waasho mid ka mid ah
Is-kaashatada.
- Haddii
Is-kaashatadu ku heshiiyaan in ay bur-buriyaan ganacsiga.
Laakiin, dhibaato kale haddii
ay ku timaaddo ganacsiga waxba u dhimi mayso sii-soco-shadiisa.
Khilaaf soo kala dhex gala
Is-kaashatada
Mar kasta oo Is-kaashatadu badato
waxaa bata khilaafaadkooda. Waxaana soo food saara dhibaatooyin ay
suurta-gal tahay, in ay sababaan khilaafaadka iyo murannada soo kala
dhex gala. Mararka qaar waxaa murannadooda lagu xalliyaa wooteyn cod
dheeri ah. Haddii ay codadkoodu sinnaadaana waxaa la raadiyaa dad
kale oo aala-biitar (arbitration) ka noqda. Hannaanka iyo qaababka
lagu xalliyo khilaafaadka Is-kaashatada waxay ku qeexan yihiin
xeeraraka Is-kaashatada. Si looga fogaado is-faham waaga iyo
khilaafaadka, waa in marka hore la diyaariyaa heshiis qoraal ah oo
koobaya quxuuqda, waajibaadka iyo wax walba oo muhiim u ah
shaqadooda, iyagoo kaashanaya dadka sharci-yaqaankaa.
Deynta oo aan xad lahayan
Deynta lagu yeesho Is-kaashatada ma
lahan xad, sababtuna waxay tahay, haddii lacagta lagu yeesho
Is-kaashatada ay ka badato hantida ganacsiga ugu jirta, waxaa
deyntaas looga qaadayaa amarka maxkamadda hantida qof walba oo
Is-kaashatada ka mid ah gaar u leeyahay, si deynta lagu leeyahay
loogu bixiyo. Kolka dadka hantida badan leh way ka fogaadaan in ay
ku biiraan ganacsiga Is-kaashatada, iyagoo ka baqaya in hadhawto
hantidooda gaarkaa looga qaado deyn lagu yeesho shirkadda. Laakiin
shirkadda saamileeyda, deynta lagu yeesho xad ayey leeyahay, waxayna
ku kooban tahay oo kaliya ilaa inta uu maal-galiyey qof walba oo ka
mid ah shirkaddda. Haddii deynta lagu yeesho ay ka badato hantida ku
jirta ganacsiga, hantidooda gaarkaa laga qaadi maayo.
HESHIISKA
IS-KAASHATADA GANACSI
Is-kaashatadu waa muhiin in ay
galaan heshiis Af ah ama mid qoraal ah (Oral or written agreement),
waxaana fiican in ay galaan heshiis qoraal ah (Partnership deed/
articles of partnership) oo ay wada sixiixaan, kuna galaan in ay
sameeyaan ganacsi ujeeddadiisu tahay in ay ka helaan faa’iido. Waxaa
habboon in heshiiskaas uu diyaariyo qof sharci-yaqaana. Sababta
loogu baahan yahay in ay galaan heshiis qoraala waxaa weeye, in
hadhawto gadaal loogu laabto qodobada heshiiska marka uu khilaaf
yimaado.
Marka ay heshiiska wada galayaan
Is-kaashatadu, waa in la qeexaa arrimahaan soo sodca:
- Magaca shirkadda.
- Goobta ganacsiga.
- Nooca ganacsiga.
- Magaca iyo cinwaanka qof walba
oo Is-kaashatada ka mid ah.
- Tirada lacageed ee qof walba
ku maal-galinayo ganacsiga.
- Inta uu soconayo ganacsigaas.
- Saami-qaybsiga Is-kaashatada.
- Hannaanka lagu aqbalo qofkii
raba in uu ku soo biiro Is-kaashatada.
- Xuquuqda, waajibaadka iyo
deymaha xubnaha Is-kaashatada.
- Saxiixa awooda Jeegagga.
- Dulsaarta deymaha.
- Deynta ay Is-kaashatadu soo
qaadato .
- Deynta Is-kaashatada laga
qaato.
- Hannaanka hanti-oofsadka.
- Qodobada mushaaraadka
Is-kaashatada.
- Qodobada gunnooyinka
Is-kaashatada.
Qodobada kor ku qoran ma ahan
dhammaan qodobada ay Is-kaashatadu ku heshiiyaan, haddii ay jiraan
qodobo intaas ka dheeri ah waa lagu dari karaa.
XUQUUQDA
IS-KAASHATADA GANACSI
Is-kaashatdu waxay ku leeyihiin
xuquuq ganacsigooda, taasoo ah:
Wuxuu xaq u leeyahay qof walba
in uu helo saamiga uu ku leeyahay faa’iidada shirkadda
Qof kasta oo xubin ka ah
Is-kaashatada wuxuu xaq u leeyahay in uu helo qaybta kaga soo aadda
faa’iidada soo gasha shirkadda. Faa’iidadaasi waxaa laga yaabaa in
ay ku salaysan tahay saamiga lacagtii uu kolkii hore maal-gashaday
ama in ay noqoto qaabab kale, hadba siduu ahaa heshiiskii hore ee ay
galeen Is-kaashatadu.
Wuxuu xaq u leeyahay in uu ka
qayb-qaato maamulka shirkadda
Qof kasta oo ka mid ah
Is-kaashatada wuxuu xaq u leeyahay in uu ka qayb-qaato maamulka
shirkadda, iyadoon la eegeyn hantida uu maal- galiyey iyo qaybta uu
saami ahaan uga helayo faa’iidada soo xaroota. Kolka heshiiska la
wada galayo waxaa la qeexaa xubnaha Is-kaashatada sida ay uga
qayb-qaadanayaan maamulka shirkadda, dadka ka qayb-qaadanaya iyo
kuwa aan ka qayb-qaadanayn. Haddii ay ku qeexan tahay heshiiska in
uu ka qayb-qaato maamulka wuxuu xaq u leeyahay in uu ka qayb-qaato.
Wuxuu xaq u leeyahay in uu
taladiisa dhiibto
Qof kasta oo ka mid ah
Is-kaashatada wuxuu xaq u leeyahay in uu taladiisa ka dhiibto
arrimaha ganacsiga. Haddii talooyinku ay bataan, go’aanka waxaa lagu
gaaraa iyadoo la qaadanayo talada inta badan.
Wuxuu xaq u leeyahay in aan
ganacsiga laga saarin
Qof kasta oo ka mid ah
Is-kaashatada wuxuu xaq u leeyahay in aan laga saarin ururka. Kaliya
waxaa looga saari karaa qof Is-kaashatada markii loo cuskanayo
qodobo ku dhignaa heshiiskii markii hore la kala galay, waxaana
shardi ah haddii qof la cayrinayo in ay ahaato mid ku salaysan
caddaalad, waafaqsana heshiiskii hore.
Wuxuu xaq u leeyahay in uu
raasummaalkiisa iyo faa’iidadiisa dib loo celiyo
Haddii mid ka mid ah Is-kaashatada
uu waasho ama dhinto ama hawl-gab noqdo, qofka dhaxalkiisa iska leh
wuxuu xaq u leeyahay in uu raasummaalkiisa iyo faa’iidadiisaba dib
loogu celiyo.
Qofna xaq uma lahan in uu ku
soo biiriyo qof cusub Is-kaashatada
Ma jiro ruux xaq u leh in uu ku soo
biiriyo Is-kaashatada qof kale, iyadoo aysan oggolaan Is-kaashatada
inteeda kale. Kaliya waxaa lagu soo galin karaa haddii uu jirey xeer
hore oo qeexaya arrintaas.
CASHARKA IYO SETIMAANKA DAMBE
Waxaad Setimaanka dambe la socon
doontaan Qaybo kale oo ka mid ah Cutubkaan oo shaarraxaya;
Waajibaadka Is-kaashatada ganacsi iyo Faraqa u dhexeeya bur-burka
heshiiska Is-kaashatada ganacsi iyo bur-burka ganacsigooda.
Qaybtii:
1aad...
Qoraha: S. Nayruus
Goobta: Karachi, Pakistan
E-mail-ka: snayruus@hotmail.com
iyo
nayruus@gmail.com
Mobile-ka: +92-345-8118910.
ILAHA XOG-URURINTA
- A practical Introduction to
Business By: Koontz and Fulmer
- Accounting- The basis for
business decisions By: Meigs, Williams, Haka & Buttner.
- Strategic Management –
Concepts and Cases By: Fred R. David.
- Business Research Methods
By: Emory.
- An Integrated Approach to
Business Studies By: Bruce R. Jewell
- Business Accounting By:
Frank Wood & Alan Sangster.
- Business Law By: Ronald
A. Anderson.
- Financial Management of the
Small Firms By: Walker W. Pitty.
- Principles of Commerce and New
Management By: M. A. Khalid.
- The Business – Problems and
Solutions By: Skatler.
- Qaamuuska Af-Soomaliga By:
Keenadiid.