”UMMAD KASTA WAXAY LEEDAHAY AMIIN, UMMADDAN AMIINKEEDU WAA ABUU CUBEYDA”

(22)

 Wuxuu lahaa weji furan oo qurxoon, joog iyo jamaal loo dhammeystiray. Ma uusan lahayn hilib sidaa u sii weyn, dherer iyo fudeyd xagga jirka ah ayaa intaas u sii dheereed. Way ku il-qabowsanaysay isha eegaysa xaggiisa, wehel iyo xasilooni ayuu ka helayay qofka agtiisa jooga.

Dhinaca kale, waxaa kaloo intaas u sii dheereed, isagoo ku tilmaanaa jilicsanaan uu u hayo walaalihiisa islaamka iyo xishood daran. Hase ahaatee, hadduu arrinku dhinaca kale isu beddelo wuxuu noqonayay qof la tamaasha duruufta markaas uu ku jiro. Saxaabiga aan sidaas u tilmaanay waa saxaabigii lagu ammaanay dhowrista ammaanada, loona bixiyay amiinka Ummadda Nebi Muxammad (scw), waa saxaabigii isagoo dunida saaran loogu bishaareeyay inuu geli doono Jannada, waa saxaabiga lagu magacaabo Caamir Binu Cabdillaahi Binu Al-Jarraax, Ilaah ha ka raalli noqdee, kana dhashay qureysh, kunyadiisuna ay tahay Abuu Cubeyda.

Cabdullaahi Binu Cumar Ilaah ha raalli noqdee ayaa isagoo sifeenaya oo tilmaamaya Abuu Cubeyda wuxuu yiri “saddex qof oo ka soo jeeda qabiilka qureysh waxay noqdeen dadka kuwa ugu suubban xagga akhlaaqda, xagga xishoodkana ugu sugnaan badan, haddey kuu sheekeeyaan lagama yaabo inay been kuu sheegaan, haddaad u sheekeesana kuma beensadaan, waxayna kala yihiin Abuubakar Assiddiiq, Cusmaan Binu Caffaan iyo Abuu Cubeyda Binu Al-Jarraax”.

Wuxuu Abuu Cubeyda Allaha ka raalli noqdee ka mid ahaa dadkii ugu horeeyay ee soo gala diinta islaamka. Maalintii labaad ee uu Abuubakar soo islaamay ayuu Abuu Cubeyda isna soo islaamay, waxaana inuu soo islaamo sabab u ahaa isla Abuubakar Assiddiiq Ilaah ha ka raalli noqdee. Abuubakar wuxuu Abuu Cubeyda, Cabdiraxmaan Binu Cawf, Cusmaan Binu Madcuun iyo Al-Arqam Binu Al-Arqam u soo waday Rasuulka (scw), sidiina ayeeyna shahaadada towxiidka ugu hor qireen Rasuulka (scw), waxayna maalintaas wixii ka danbeeyay noqdeen saldhigyadii ugu horeeyay ee lagu taagay diintii islaamka ee sarreesay.

Allaha ka raalli noqdee wuxuu Abuu Cubeyda billowgii diinta islaamka la kulmay tijaabooyinkii cuslaa ee qaraaraa, isagoo jooga magaallada Makka, wuxuuna imtixaankaas ku jiray laga soo billaabo biloowgeeda ilaa dhammaadka. Wuxuu Abuu Cubeyda la qaybsaday dhibaatooyinkii waaweynaa ee soo gaaray muslimiinta, isagoo muujiyayna sugnaansho iyo adeysi weyn, wuxuuna si dhab ahaan u rumeeyay Eebbe (sw) iyo Rasuulkiisa (scw) mowqif kasta.

Hase ahaatee, imtixaanadii iyo tijaabooyinkii la mariyay Abuu Cubeyda maalintii dagaalka Badr wuxuu dhaafay dhammaan dadka wax xisaabiya xisaabtankooda, sidoo kale wuxuu dhaafay dadka wax mala-awaala mala-awaalkooda. Wuxuu Abuu Cubeyda maalintii Badr dhex jeexay safafkii gaallada sida qof aan ka cabsi qabin geeri ama dhimmasho, jeer ay ka cabsadeen gaalladii. Waxaa xaggiisa soo aadi waayay fardoollaydii dagaalyahaniinta ahaa, iyagoo markasta ka fogaada dhinaca uu ka dagaalamayay Abuu Cubeyda. Hase ahaatee, waxaa jiray nin isagu u soo banbaxay dhinacii Abuu Cubeyda, isagoo meeshuu aado-ba daba-gala. Wuxuu Abuu Cubeyda ahaa kii ka fogaada waddadii uu ka imaanayay ninkaas, isagoo ka fogaanaya la kulankiisa iyo inuu ku soo aado dagaalka. Weerarkii uu waday ninkii ayaa sii ballaartay, Abuu Cubeyda dhinaciisana wuxuu badiyay fogaanshaha, jeer markii danbe Abuu Cubeyda laga soo xiray dhammaan waddooyinkii uu mari lahaa, isagoo ka hor istaagayna la dagaalankii cadoowgii Alle.

Markii uu Abuu Cubeyda u adkeysan waayay arrintaas, ayaa wuxuu seeftiisa kula beegsaday ninkii xaggiisa soo aadayay weliba dhufasho daran oo laba ka-kala dhigtay madaxiisa, sidiina ayuu ninkii dhulka ugu dhacay isagoo dangiigan oo weliba dhintay. Haddaba, akhristoow ha isku sii wareerin inaad ogaatid qofkaas dhintay kuu yahay. Soow horey umaanan oran, tijaabooyinkii qallafsanaa ee uu soo maray Abuu Cubeyda awgeed wuxuu dhaafay kuwii wax xisaabinayay xisaabtankooda, sidoo kale kuwa wax mala-awaala mala-awaalkooda. Waxaa dhici karta akhristow inaad aad ula yaabtid haddaad ogaatid in ninka la dilay uu yahay Cabdullaahi Binu Al-Jarraax oo ahaa Abuu Cubeyda aabihiis. Dhab ahaantii Abuu Cubeydah ma uusan dilin aabihiis, balse wuxuu dilay shirkigii iyo kufrigii ku dhex jiray aabihiis. Waxaa Abuu Cubeyda isaga sababtiis iyo arrinka aabihiis dartii ku soo degtay aayad qur’aan ah, waa aayadda ugu danbeysa ee ku jirta suuradda Al-Mujaaddala.

Wuxuu Alle (sw) ku yiri aayaddaas: “Ma helaysid qolo rumeenaysa Alle iyo maalinta aakhiro, kuwaasoo jecel cid Alle iyo Rasuulkiisa khilaafay, haba noqdeen kuwaas aabayaashooda, ubadkooda, walaalahood ama qabiilkoodaba, kuwaas (aanan jeclayn kuwa khilaafay Ilaahay iyo Rasuulkiisa) wuxuu Alle laabtooda ku qoray iimaanka, wuxuuna ku xoojiyay ruux xaggiisa ka ahaatay, wuxuuna gelinayaa Jannooyin durreereysa xaggeeda hoose webiyaal iyagoo ku waarayana jannada dhexdeeda, Ilaah wuu ka raalli noqday iyaga, iyaguna way ka raalli noqdeen, kuwaas waa xisbiga Alle, xisbiga Alle-na waa kuwa guuleystay/liibaanay”. [Dhegeyso Ayadda 22 ee Al-Mujaadalah]

Inuu Abuu Cubeyda dilo aabihiis ayaanan ahayn wax sidaas loola yaabo, maxaa yeelay waxay awoodda rumeyntiisa Eebbe (sw) gaartay, iyo taageerada uu ku bixinayo diintiisa iyo weliba amaanadiisa ee ummadda Nebi Muxammad meel ay u hanqal-taagto nafaf fara badan marka laga eego Eebbe (sw) agtiisa. Waxaa sheekeeyay Muxammad Binu Jacfar, wuxuuna yiri: “waxaa Rasuulka (scw) u soo wafdiyay wafdi koox kirishtaan ah, waxay ku yiraahdeen: Yaa Abal-qaasim (mid ka mid ah kunyada Nebiga s.c.w ee aan habboonayn inuu qof kale ku kunyoodo ama la baxo) waxaad noo soo dirtaa nin ka mid ah asxaabtaada oo aad raalli nooga tahay, si uu noo kala garsooro dhexdeena arrimo la xiriira hanti aan isku qabanay awgeed, haddaad tihiin jamaacada muslimiintana waxaad tihiin kuwo aan xaggeena laga raalli yahay”. Rasuulka (scw) wuxuu ku yiri “ii imaada galabta, waxaan idinku darayaa nin qawi ah ahna amiin”. Cumar Binu Khadiib ayaa markuu maqlay hadalkaas wuxuu yiri: waxaan waqti horey sii aaday salaaddii duhurka, mana jeclaanin madaxtinimo maalintaas aan ka ahayn jaceylka aan u qabay inaan noqdo ninka leh tilmaantaas iyo sifadaas uu sheegay Nebiga (scw). Markii uu na tujiyay Rasuulka (scw) salaaddii duhurka, wuxuu billaabay inuu eeg-eego xagga midigtiisa iyo bidixdiisa, annigana waxaan billaabay inaan kor ahaan u qooraansado, bal si uu ii arko Rasuulka (scw), sidii ayuu u eeg-eegayay Rasuulka (scw) asxaabta dhexdooda jeer uu markii danbe ka arkay Abuu Cubeyda Binu Al-Jarraax, kadibna wuu u yeeray, wuxuuna ku yiri: “waxaad raacdaa iyaga oo si xaq ah u kala xukmi dhexdooda waxay isku khilaafeen”. Waxaan naftayda ku iri “waxaa la tagay sifadii aan rabay Abuu Cubeyda”.

Haddaba, Abuu Cubeyda Binu Al-Jarraax ma ahayn oo keliya amiin, balse wuxuu amaanada ku darsaday quwad iyo ku adkeysi daran dhinaca diinta, taasina waxaan ku arki karnaa wax ka badan hal jeer. Mar waxay ahayd markii uu Rasuulka (scw) diray koox ka mid asxaabta si ay uga hortagaan safar ay lahayd qureysh, wuxuuna Rasuulka (scw) kooxdaasi amiir ama madax uga dhigay Abuu Cubeyda Binu Al-Jarraax Allaha ka raalli noqdee, wuxuuna sahay ahaan u sii siiyay oli (maqaarka neefka ariga, wax baana lagu radin jiray waagii hore) ay ku jiraan timir, maxaa yeelay ma uusan u awoodin waxaan ka ahayn intaas. Abuu Cubeyda Binu Al-Jarraax wuxuu raggii la socday siinayay maalin kasta mid kasta oo saxaabada ka mid ah xabbad timir ah, markaasuu qof weliba muudsanayay xabbaddii timirta ahayd, sida uu cunuga yariba uu u nuugo naaska hooyadii. Sidaas ayuu qof kasta sameenayay maalin kasta, isagoo xabbadaas timirta ku cabbi jiray biyo, wayna ku filnaan jirtay maalintoodaas, iyadoo aan sidaas ka fahmi karno halka ay gaarsiisan tahay rafaadka iyo dhibaatada ka soo gaaray dagaalkaas, xittaa waxaa kaloo la sheegaa inay xittaa saxaabadii markii danbe ay dani ku qasbtay inay cunaan caleemaha geedaha, gaajo awgeed.

Markii la soo gaaray dagaalkii maalintii Uxud, markii la jebiyay ciidamadii muslimiinta, mushrikiintiina ay billaabeen inay dhawaaqaan iyagoo leh “na tusiya Muxammad.., na tusiya Muxammad”. Waqtigaas iyada ah, wuxuu Abuu Cubeyda Binu Al-Jarraax Ilaah ha ka raalli noqdee ka mid ahaa tobankii isku soo gadaamay Rasuulka (scw) si ay uga difaacaan warmihii ay soo tuurayeen mushrikiinta. Markii ay dhammaatay dagaalkii Uxud, wuxuu Rasuulka (scw) ahaa kii la jabiyay dhooshiisa, sidoo kale waxaa la dakhray dhafoorkiisa, koorarkiisana waxaa ka gashay labo birood oo ka mid ah miqhfarkii (koofiyadaha madaxa iyo wejiga qariya ee dagaalka waqtigaas la gashan jiray). Waa dhaawac halis ah lehna xanuun badan. Waxaa xaggii Rasuulka (scw) soo aaday Abuubakar Assiddiiq Ilaah ha ka raalli noqdee, isagoo doonaya inuu ka soo siibo birihii Rasuulka ka galay kulleetagiisa.. Abuu Cubeyda Binu Al-Jarraax ayaa ku yiri Abuubakar “Ilaah ayaan kugu dhaarinayaaye inaad ii dhaafto ka soo bixinta anniga”, sidiina ayuu abuubakar ugu dhaafay.

Abuu Cubeyda wuxuu ka cabsaday haddii uu ku soo siibo birihii gacantiisa, inuu xanuujiyo Suubbanaha Rasuulka (scw), sidaa darteed wuxuu birihii ugu horeeyay midkood ku qaniinay foolashiisii afarta ahaa weliba qaniinyo iyo qabasho daran oo sugan, sidiina ayuu birtii ku soo siibay, inkastoo ay dhacday foolkiisii hoose. Haddana markale ayuu foolkiisii kale ee hoose ku qaniinay birtii kale, kadibna wuu soo siibay, waxaa misna soo dhacday foolkii kale ee hoose. Abuubakar Ilaah ha ka raalli noqdee wuxuu yiri “wuxuu Abuu Cubeyda ahaa afloowihii ugu fiicnaa dadka”, maxaa yeelay waxay ka dhaceen isagoo ka siibaya biirihii ku jiray Rasuulka (scw).

Abuu Cubeyda Binu Al-Jarraax wuxuu kala qayb galay Rasuulka (scw) dhammaad dagaalladii dhacay laga soo billaabo maalintii uu soo islaamay ilaa uu ka geeriyooday, waana sharaf aad u weyn oo uu dheer yahay qaar ka mid ah asxaabta. Maalintii loogu magac daray “SAQIIFA” ee ahayd maalintii madaxtinimada ama khilaafada loo dooranayay Abuubakar wuxuu Cumar Binu Khadaab Ilaah ka raalli noqdee ku yiri Abuu Cubeyda “fidi gacantaada si aan kuu doorto, maxaa yeelay waxaan maqlay Rasuulka (scw) oo leh Ummad kasta waxay leedahay amiin, adigana waxaad tahay ummaddan amiinkeeda”. Abuu Cubeyda wuxuu ku yiri Cumar Binu Khadaab “ma ihi ruux ka hormaraya nin uu amray Rasuulka (scw) inuu salaadda na tujiyo jeer uu Nebiga ka dhintay”.

Intaa kadib waxaa baycada lala galay oo la doortay Abuubakar Assiddiiq. Abuu cubeyda wuxuu Abuubakar u ahaa mid ku taageera kheyrka iyo xaqa. Sidaas ayeeynan agtooda qiimo ugu lahayn madaxtinimada iyo xukunka dadkii suubbanaa ee salafka, halka aan maanta qaar ka mid ah muslimiinta ay waxay awoodaan oo idil ugu hagar baxayaan sidii ay u heli lahaayeen kursi, ama ay u noqon lahaayeen madaxweyne iwm. Maamulladii khilaafada Abuubakar iyo Cumar wuxuu Abuu Cubeyda siiyay aqbalaadda iyo daacada, isagoo aan haba yaraatee aan ku caasin ama garab marin amarkooda marka laga reebo hal jeer. Haddaba, maxay ahayd halkaas jeer ee uu Abuu Cubeyda uusan aqbalin taladii uu u soo jeediyay khaliifka ama amiirka muslimiinta.

Waxay dhacday, markii uu Abuu Cubeyda Binu al-Jarraax ku sugnaa carriga Shaam, isagoo markaas ku hoggaaminayay ciidanka muslimiinta guul daba socota guul kale jeer uu gacantiisa uu Eebbe (scw) ku furo dhammaan magaalooyinka Shaam, isagoo gaaray xagga webiga barri ee Furaat (Ciraaq), sida kale xagga aasiyada yar-na waqooyigeeda (Turkiya).

Markay halkaas mareyso, waxaa gobolka Shaam si lama filaan ah ka dillaacay cudurka halista ah ee daacuunka, cudurkan oo aynan horey ugu arag dadka. Cudurkii wuxuu si ba'an u shafay oo u laayay dadkii degganaa magaalooyinkaas. Cumar Binu Khadaab ayaa markuu maqlay inuu cudurka daacuunka ka dillaacay gobolka Shaam, ayna ku sugnaayeen ciidamadii muslimiinta ee uu hoggaaminayay Abuu Cubeyda Binu Al-Jarraax Abuu Cubeyda u diray dhambaal uu ku leeyahay Abuu Cubeyda "waxaan kaaga soo baahday dan aan adiga kaaga maarmi waayay, ee haddii uu ku soo gaaro dhambaalkaygan xilli habeen ah waxaan kugu adkeenayaa inuusan waaberiga kuu baryin jeer aad xaggeyga uga soo safartid. Sidoo kale, haddii aad heshid dhambaalakayga maalin dharaar ah, waxaan kugu adkeenayaa inaadan galabeysan jeer aad xaggeyga uga soo safartid.

Abuu Cubeyda Binu Al-Jarraax markii uu arkay dhambaalkii Cumar, wuxuu yiri "waan ogaaday danta uu iga doonayo amiiral-mu'miniinka, wuxuu doonayaa inuu baaqi yeelo qof aan dunidan ku baaqi noqonaynin, dabadeedna wuxuu u diray qoraalkan uu ku leeyahay "amiiral mu'miniinow waan gartay dantii aad iga lahayd, anniguna waxaan ku dhex suganahay ciidanka muslimiinta, mana doonayo inaan naftayda ka badbaadiyo waxa soo gaaraayo ciidanka muslimiinta, oo dooni maayo inaan ka dhex baxo ciidanka jeer uu Eebbe (sw) ka xukumo arrinkayga iyo kan muslimiinta. Sidaa darteed hadduu ku soo gaaro qoraalkayga waxaan kaa codsanayaa inaad dhaartaadii aad iga xalaalaysid, isla markaana aad ii fasaxdid inaan la joogo ciidamada".

Markii uu aqriyay Cumar Binu Khadaab dhambaalkii Abuu Cubeyda waxaa ka soo daadatay ilmo, isagoo ooyayna, asxaabtii ayaa iyagoo la yaabban waxa ka oohiyay amiiral-mu'miniinka Cumar weydiiyay su'aal, waxayna ku yiraahdeen "amiiral-mu'miniinow ma waxaa dhintay Abuu Cubeyda?". Cumar ayaa ku yiri "maya, hase ahaatee geeridii ayuu u dhow yahay". Dhab ahaantii malahaas Cumar way dhab noqotay, oo wax yar kadib waxaa Abuu Cubeyda ku dhacay cudurkii halista ahaa ee daacuunka, sidiina ayuu u dhintay Abuu Cubeyda Allaha u naxariistee.

Intii uu Abuu Cubeyda Binu Al-Jarraax saarnaa sariirta sakaraadka wuxuu u dardaarmay ciidankii muslimiinta ee uu isaga hoggaaminayay, wuxuuna ku yiri "waxaan idiin dardaarmayaa dardaaran, oo haddii aad qaadataan aydan ka suulaynin abadkiin kheyr. Waxaad oogtaan salaadda, soomana bisha Ramadaan, saddaqadana la baxa (zakada), gutana acmaasha xajka iyo cumrada, u nasteexeeya madaxdiina, oo ha khiyaamina, yeynana idin mashquulin adduunyo, qofku haddii kun sanno oo cumri ah la siiyo, waxaa hubaal ah inuu aakhirka ku sugnaan doono halka aan hadda ku suganahay, wassalaamu caleykum waraxmatullaahi". Dardaarankaas kadib, wuxuu Abuu Cubeyda jaleecay oo milicsaday saxaabigii jaliilka ahaa ee Mucaad Binu Jabal, wuxuuna ku yiri "Mucaadow tuji dadka". Kamaba soo wareegan intaas waxyar jeer ay ruuxdii daahirka ahayd ee Abuu Cubeyda ay u kor noqoto Allihii sarreeyay, sidaasna ayuu ku dhintay.

Mucaad Binu Jabal ayaa istaagay, isagoo wacdinaya dadka, wuxuuna ku yiri "dadyahow waxaa idinka baxay nin -wallaahi ayaan ku dhaartaye- garan maayo qof ka laab-xaaran, ugana fogaansho badan sharta, kana jecel cirirbta danbe ee aakhiro, uguna roon dadka Abuu Cubeyda, ee Alle u weydiiyo naxariis, Allaha idiin naxariistee. Waxaana intaas ku dhammaatay sheekadii saxaabigii jaliilka ahaa ee Abuu Cubeyda Binu Al-Jarraax.