Doorashii
Madaxwaynaha Puntland 2005: Marna Rizaaq Marna Rashiid Inta Kale Ma
rootiyaa?
Waxa isha aad loogu hayey sida ay u
dhacaysay doorashadii Madaxwaynaha D.G. Puntland 2005. Dorashadaasi
waxay u dhacday si dimoqraadiyad ah, waxayna ahayd guul u soo
hoyatay Umadda Puntland iyo Somali oo dhan ka dib burburkii iyo
Dawlad la’aantii 14 sano ee Somalia ay ku sugnayd.
Maamul Goboleedka Puntland waxaa la
aas aasay June 1998, ka dib markii la arkaya burburkii ku habsaday
Beesha Koonfur Dhexe (USC), taas oo keentay fashilintii ay ku
sameeyeen Shirwaynahayaasha nabadda, kii 1aad ilaa kii 7aad oo
kulligood ay fashilisay Jabhadii USC.
USC marna diyaar uma noqon dib u
heshiisiin iyo dhismo dawladeed Somaliyeed midna, boob iyo dhac
xoolo iyo dhul mooyee. Markii ugu danbayntii shirkii nabadda ee 8aad
oo lagu qabtay Ethiopia laguna go’aamiyey in la dhiso dawlad loo
dhan yahay, lana sameeyey dastuurkii lagu dhaqmi lahaa, waxaa lagu
heshiiyey in Dawladda lagu dhiso dalka gudihiisa gaar ahaanh
Boosaaso,
Waxaase dhacday in mar kale in
beesha USC ay diideen in ay ka soo qayb gasho shirka Booasaaso
halkaas shirwaynihii nabadu ku bur buray, iyaka oo u arkayey in uu
Abdulaahi Yusuf ku soo bixi karo Madaxwaynenimada.
Waxaa markaas lagama maar maan
noqotay in aan wakhti kale aan lagu lumin Beesha USC ee la dhiso
maamul goboleed ka kooban Beesha SSC, iyo Bari, Mudug, Nugaal iyo
Bari (MNB) oo ay wakiil ka ahaayeen USP iyo SSDF.
Waxaa markaas kulan yeeshay
Jabhadii SSDF oo uu hogaaminayey Colonel Abduylaahi Yusuf Ahmed iyo
USP oo uu hogaaminayey Mudane Mohamed Abdi Hashi, iyo Cawad Xasharo,
waxayna go’aanadeen la go’aansaday, laguna guulaystay dhismaha
Puntland.
Dorashadani waxay muujinaysaa
bislaanshaha iyo wacyiga shacabka Puntland uu gaaray. Waxyna noqon
kartaa tusaale fiican oo lagu daydo maadaama uu koonfurta ka
dilaacay cudur la dhaho dhul raadinta, sida uu qoray buuga, “The
Struggle for Land in Southern Somalia: The war behind the war”. Dhul
boobkii konfurna burburkiisiina hadda wuxuu ku soo laabtay Cadaado
iyo Gelinsoor oo u noqotay Kismanyo iyo Baydhaba.
Waxaa iyana xagga Waqooye Galbeed
(Somaliland) ka dilaacay cudur la dhaho, “Somali Phobia”. Waqooye
Galbeed waxay isku dayayeen 45 sano in ay Somalia ka go’aan, waxayna
isku dayeen in ay U. K. ka helaan aqoonsi. Waxayna aqoonsigaas ka
heli karaan U.K.oo kelia marka U. K. aqoonsato IRA dee SNM na waa
aqoonsan kartaa markaas.
Puntland intii ay jirtay waxaa
majaraha u hayey Colonel Abdulaahi Yusuf Ahmed iyo Mudane Mohamed
Abdi Hashi oo labaduba dadaal dheer u soo galay midnimada iyo dib u
heshiisiinta Somalia.
Si looga hortago goosashada
Somaliland Madaxda Puntland waxay soo jeediyeen in labada Maamul
Puntland iyo Somaliland la isku daro oo uu Madaxwayne ka noqdo
Mohamed Ibrahim Cigaal, Wasiirka 1aad uu nodqo Colonel Abdulaahi
Yusuf. Arintaas way isku raaceen Somaliland, laakiin waxaa Cigaal
soo jeediyey in Gobolada SSC ay soo raacaan xagga Somaliland. Isla
markiina UK waxay sheegaty in ay aqoonsanayo.
Waxaa loo ologaaday in afti laga
qaado SSC shacabkooda haddii ay iyaku diyaar u yahiin in lagu daro
dhankooda. Wuxuu Cigaal haddana soo jjeediyey in Somaliland maamusho
aftida laga qaadayo SSC. Taasna waxay noqotay mid aan laga ogolaan
Karin, waxaase loo arkay, “hashu markay diidayso maqaarka meelo dal
daloola bay ka eegtaa”.
Wax qabadkii Puntland wuxuu ahaa
wax la taaban karo, madaxdii ka soo shaqaysayna in lagu tixgeliyo
mudan.Waxaana u kala saaraynaa xagga siyaasadda, dhaqaalaha, iyo
nabad gelyadda:
1. Xagga Siyaasadda:
- 1. Samayn Dastuur
Goboleed.
- 2. Samayn Sadexda Hayado
ee Qaran ka kooban yahay sida: Gole Dawladeed ama shrci fulin
(Executive), Gole Sharci Dejin (Parliamentary), iyo Gole Sharci
Ilaalin (Maxakamadaha).
- 3. Dejin nidaam doorsahda
shacbiga ah oo dalka oo dhan min qiyaas la tilmaamo u noqotray.
- 4. Samaynta deegaan sida:
Gobolo iyo degmooyin cusub.
- 5. Adkaynta midnimo
Somalia.
2. Xagga Dhaqaalaha:
- 1. CanshuuUruurinta.
- 2. Horumarinta iyo
taageeridda Dhaqaalaha iyo Ganacsiga madax banana.
- 3. Ku dhiiri gelin
shacabka Gobalada kale ee Somaliyeed in ay maal gashadaan Dhulka
Puntland ee amaanka.
- 4. In ganacsatada kiilka
shanaad ama Somali Galbeed loo sahlo in ay xoolahooda ka
dhoofsadaan Boosaaso, maadaama Hargaysa bahalo galeen ku noqotay.
- 5. Shacabka Puntland oo
hirgeliyey 5 Jaamicadood (Universities).
3. Xagga Nabad Gelyadda:
- 1. Sugudda iyo Adkaynta
nabad gelyadda gudaha Puntland.
- 2. Hub ka dhigista
maleeshiyooyinkii jiray.
- 3. Abuurista Ciidanka
Nabad gelyadda (Police).
- 4. In aan magaalooyinka
Puntland qori lala dhex Mari Karin.
- 5. In qofkii qof dila
isna lagu xumo dil.
- 6. In qofkii waxa dhaca
sharciga la hor keeno.
Arimahaas oo dhan waxayna ku
yimaadeen hogaan adag, dadaal iyo daacadnimo is biirsaday, madaxdii
ka soo shaqaysayna waxay mudan yihiin qaderin iyo boogaadin.
Doorashaduna waxay ahayd mid
dimoqraadiyad ah, laakiin waxaa wax laga xumaada ah
In la isu gaashaan buuraysto si loo
rido madaxdii kaadidooda u soo cabay hirgelinta Puntland, taas oo
faaiido u ah dhamaan beelaha ku bahoobay Puntland, ayna tahay ka
keentay ku guulaysigii Abdulaahi Yusuf Madaxwaynenimada D. Federalka
ah.
Qaska la geliyaa Puntlandna ay
keeni karto manja xaabo lagu wado riddayo Madaxwaynaha iyo Dawladda
Federalka ah oo haddaba ay dawladaha qaar sida Masar iyo Maamulka
Riyaale ay wadaan ay ka shaqaynayaan sidii loo ridi lahaa.
Dagaalkii ari cadeeyana wuxuu ahaa
mid Somaliland ay ku khal khal gelinayeen Puntland, kagana
hortagayeen in aan Abdulaahi Yuusuf loo dooran Madaxwaynaha Somalia.
Madaxda Puntlandna sidaas bay u araktay oo talaabo uma qaadin in ay
is difaacaan mooyee.
Si arimahaas looga hortagana oo ayn
u dhicin sidii ku dhacday Patrice Lumumba Wasiirkii 1aad ee Congo
markay Belgium ka qaadatay Xoriyadeeda July 1, 1960 isla markaana
July 11, 1960 waa toban beri ka dibe, labadii Gobol ee ugu qanisanaa
Congo sida Kataanka oo uu hogaaminayey Moise Tshombe, iyo Kasai
Province (The Mining State) oo uu hogaaminayey Kalonji ay ku
dhawaqeen in ay ka go’een Congo, taas oo ahayd shirqool ay wadatay
Belguim laguna ridayey halyeygii Patrice Lumumba.
Hadaba waxaa haboon in Garoowe iyo
Qardho ay fahmaan sil siladaas daadsan, oo qof jago laga qaaday iyo
khaladaad yar yari ayn kala waynaan qadiyadda guud ee beelaha isu
keentay. Marka loo eego Mudug iyo Bosaaso oo horay uga xumaa
qalalaasihii la geliyey Puntland, haddana taageero buuxda siiyey
madaxdooda si aan man jare habaabin loo gelin.
Markaan arkay xubnaha Baarlamanka
qaybta SSC oo ah 17 xubnood, kuwa Gobalka Bari oo keliyana 21
xubnood wax baa I qub yiri. Is gaashaan buuraysigii lagu riday Mr.
Mohamed Abdi Hashi oo weliba Gaagaab oo xagga abaabulka iyo kicinta
khabiir ku ah la socdo waa quustay?
Waxaana taas weheliyey in xubnaha
Barlamaanka Puntland, ayn ahayn kuwo shacabku soo doortay, waxaana
soo magacaabay Isimada Puntland. Waayo Maamulkii Puntland waxaa la
siiyey mudo 20 beri ah in ay ku soo dhameeyaan, go’aankaasna waxaa
qaatay Guurtada Isimaha Puntland, markaas waxaa jiri Kara xiligii
doorashada xubnaha qaar uu hogaamiyey maadigu oo aan moral hogaamin,
waana arin weli ka jirta wedemada saboolka ah.
Waxaa dhacday xilligii daakhiliyada
in Wasiirka 1aad loo doortay Abdulaahi Isse 1956, uuna Wasiirka
Arimaha Gudaha u soo magacaabay Haji Muse Boqor. Markaas Beesha
Hobyo oo Abdulaahi Ciise ka dhashay ay dhaheen, “Eebow waxaad noogu
soo dhiibi lahayd Abdulahi Isse noogu soo dhiib Haji Muse Boqor.”
Kolna Reer SSC hadda oran mayaan
Eebow waxaad noogu soo dhiibi lahayd Mohamed Abdi Hashi noogu soo
dhiib Ina Muse Boqor (General Cade), waxay leeyihiin Reer SSC,
Puntland waxay u ekaatay, “Marna Razaaq, Marna Rashiid, Inta kale ma
rootiyaa.” Waase arrin u baahan in SSC ay daraasad danbe ku
sameeyaan arimaha Puntland.
Waxaana ugu danbayntii leeyahay,
“Generalle Congrat”, mar labaad hanbalyo, waxaana ku daray,
“Maamulka Puntland bal uuraysayey, aan eegno waxay umulidoonto”.
Waa Bilaahi Tawfiiq.
Abdisalam Haji Ismail
suxufi2004@yahoo.com