30 Desember kacdoon iyo kalatagii Soomaali

• Yoonis Aaden Cigalle (Cigalley)
  wardhiigley@hotmail.com

  ---

Ilaa iyo markii ay Soomaaliya xurnimada qaadatay waxaa dadlka soo maray talisyo aan tixgalineynin masaaliixda dadkooda iyo dalkooda taas oo soomaaliya ka dhigtay iney noqoto wadanka ugu horumar liita caalamka, hadaba siyaasada xukuumadahaas ayaa ku saleysneed kor uqaadida danta shaqsiyadeed iyo mida qabiilba.

Hadaba xukuumadii  Maxamed Siyaad alaha u naxariistee oo ku caan baxday falal waxaxhnimo ah sida:- musuqmaasuq, eex, caburin, cadaalad daro, xasuuq iyo xarig maxkamad la aan ah. Waxey kaloo ku caan baxday xeelada  Qeybi oo Xukun "Divide and Rule" iyadoo colaad  ka dhex abuurtay qabaa-iladii soomaaliyeed  waxyna hubeysay qabaa-ilka qaarkood si ay u gumaadaan kuwa dariskooda ah, xeeladaas ama qayaanadaas ayaa u suurta gelisay inuu xukunka ku nagaado 21 sano. Wuxuuna meesha ka saaray fursad kasta oo lagu xalin lahaay mushkilada soomaaliya  qaab nabadeed.

Hadaba waxba yuusan qalinku ila turanturooninee aan u soo laabto dulucda  maqaalkeega. 1990 waxaa xaqiiq eheed in siyaasad ahaan iyo nabadgelyo ahaanba uu dalku meel xun  maraayey, waayo goboladii waqooyi waa soo burbureen, goboladii dhexena waa soo burbureen, dadkiina wexey iskugu yimaadeen Xamar. Xamarna wexey eheed Xabadi sugto sida dadka intiisa badan ay aaminsanaayeen. kadibna qof walbo oo lacag lahaay wuxuu bilaabay inuu lacagtiisa doolar ka dhigo ama boos galiyo, waxaa dhacday in musqulihii Shangaani ay qiimo yeeshaan oo la dhaho xaasiifka sarifka lacagaha qalaad ayaan  ka furanaayaa ee iga kireey! !  cajiib!waana soona   Shariif Zeeno agtiisa. (ama inta u dhexeyso Hotel Al Curuba iyo shariif zeno)
Waxaan  is tusay hadii uu Xamar  dagaal ka dhaco, in soomaali ay kala tageyso hadii ay kala tagtana ay adkaan doonto mustaqbalka sidii ay isugu timaado, waayo wadamo cadow ah ayaa  nagu hareereysan oo dal iyo dadba naga heesto, iyo walibo damaca  gumeysta yaashii reer yurub iyo mareekanka oon meesha aan ka marneen  damacaas iyo loolankaas oo soo bilawday Furitaankii kanal Suez 1869 kii, Soomaaliyana ay noqotay meel istaraatiiji ah oo aad muhiim ugu ah quwadihii reer yurub (European powers )  sida Faransiiska, Ingiriiska iyo Talyaaniga oo gumeystay kalana qeybsaday  xeebtii dheereed ee soomaaliya.
Arintu si kastaba ha ahaatee waxaa soo baxay baaqaaq caalami ah iyo mid  gudaha ah sida Bayaankii Manafeesto oo laagu baaqaayay xukuumadii milateriga eheed iney xukunka iskaga degto ama la timaado isbedel siyaasadeed si wadanka looga samata bixiyo musiibada ku soo foodleh waayo daaweynta waxaa ka horeeyo astaamaha cudurka (Symptoms before curing) astaamihii burburka iyo kala taga soomaaliyeedna waa soo shaac baxay inta indheergaradkana wey dareemi kareysay waayo waxaanu leenahay  Natural ability :- to know, to think, to plan and to predict.

Arintu si kastaba ha ahaatee baaqyadaas iyo bayaanadaas dhagaha ayey ka fureysatay xukuumadaii milateriga eheed  waxeyna noqotay arin laga qoomamoodo in aan laga faa-iideysan fursadaas si dalka iyo dadka loo badbaadiyo  soomaaliduna wexey tiraahdaa:-
Saban tegay , mid soo socda iyo saaka waxa joogo,
Sedexdaa wakhti baa xaal aduun lagu sifeeyaahee
Soo noqod ma jirto shalay wixii saabiqoo tegayee
Wexeyse taladu kuu suubantahay subaxeey joogto
Marse hadey arimi ku seegto, oo sibaq yar kuu dhaafto
Allow maan sidaas falo ma jirto wexey sameysaayee
Hadaba wakhtiga axmaqnimo kaaga tegay  oohin kuugu reeb

.
Markii uu  dagaalka sokeeye dhacay dadkii  soomaaliyeed wexey u qeybsameen labo qeybood,  qeyb dalka ku hartay iyo qeyb dibada soo aaday
1- Qeybtii dalka ku hartay waxaa heysato nabadgelyo xumo iyo nolol xumo  laakiin wexey heystaan cisi, sharaf iyo karaamo, waayo dalkoodii ayey joogaan oo cid ku cunsiryeyneyso maleh hadey dhintaana wdankoodaa lagu duugaa oo xusuus baa ka hareyso, oo waxaa la leeyahay "hebel ama heblaayo qabrigiisii ama qabrigeedii waa kaas"


2-Qeybtii dibada soo aaday wexey heystaan nolol iyo nabadgelyo, laakiin ma heystaan  sharaf, cisi iyo karaamo, waayo soomaalida intooda badan waa marti aan edeb leheen, marti aan edeb leheena cidi marabto, meelkastana waa laga nacay meeshii laga naco oo ugu danbeysayna waa  dalka Koonfur Afrika oo mar dhaxdaas ayaan ka aqristay websiteka Hornafrik online oo soo qoray  daraasad ama baaritaan ay sameysay Jaamacada Johannsburg ayaa cadeysay in dadka ugu badan ee lagu midabtakooro dalka koonfur afrika ay yihiin Soomaalida.
Hadaba horaa loogu heysay "Heybad waxaad ku leedahay dalkaaga hooyo" dulinimada soomaali ku dhacdayna iyadaa u sabab ah ayaan qabaa waayo:-
Umadi ma dulowdo,hadey dulowdana waa ducafowdaa.
Umadi ma ducafowdo, hadey ducafowdana waa tafaraaruqdaa.
Umadi ma tafaraaruqdo, hadey tafaraaruqdana waa is khilaafaan.
Umadi ma iskhilaafto, hadey iskhilaaftana waa isku caroodaan.
Umadi ma isku carooto, hadey isku carootana waa is xasidaa.

Hadaba waxaan maqaalkeega kusoo gaba gabeena in   lagu cibro qaato wixii dalka ka dhacay  laguna  dadaalo nabada iyo sidii dalka dib loogu soo celin lahaay lugihii uu ku taagnaay (to return back the country on its feets) iyo sidii umada soomaaliyeed loogu abuuri lahaay  rajo dhab ah (and to creat a real hope)  meel kasta oo ay joogto. Waxaadna ogaatiin inaan nabada lagu soo celin kerin  xoog loona marin hab milateri laakiin loomaro  qaab ay ku dheehan tahay micno siyaasad iyo dhaqaale iyadoo laxoojinaayo jawi meesha ka saari karo  Colaada, Shakiga iyo Is aamin dara sida uu yiri  Madaxweynihii hore ee ruushka Gorbajoof  dhamaadkii 1988 mar ay isaga iyo  Madaxweynihii hore ee mareykanka Reegan ku shiraayeen Jasiirada Malta.
"We seek peace not throug military, but through political and economic means, by fostering a climate that removes out Hostility,Suspicious and Mistrust.

Yoonis Aaden Cigalle (Cigalley)
wardhiigley@hotmail.com

Afeef: Aragtida qoraalkan waxaa leh qoraaga ku saxiixan

Faafin: SomaliTalk.com | Jan 2, 2005