(20)
Wuxuu ahaa nin booreysan oo basaasan,
una dhashay baryari ay adagtahay inay isha si fiican u qabato jirkiisa. Hase
ahaatee iyadoo ay taasi jirto, wuxuu haddana laayay boqol ka mid ah
mushrikiinta/gaallada isu-soo-bax-dagaaleed, iyadoo aynan ku jirin kuwa kale
ee uu ku laayay bartamaha dagaallada. Waa geesigii uu arrintiisa awgeed u
qoray Cumar Binu Al-khadaab, dhambaalkiisii uu u qorayay shaqaalihiisa iyo
guddoomiye-goboleedyadiisa markuu lahaa "yaan Baraa madax looga dhigin ciidan
ka mid ah ciidamada muslimiinta, cabsi laga qabo in geesinimadiisa awgeed
ciidankaas la jebiyo".
Anas ayeey walaalo ahaayeen
Qofkaas aynu ka hadlayno waa Al-Baraa
Binu Al-Maalik Al-Ansaari Ilaah ha ka raalli noqdee, waa Anas Binu Maalik
walaalkiis ee ahaa adeegihii Rasuulka (scw). Haddeynu xoogaa milicsano si aan
halkan uga soo gudbino sheekadii la xiriiray geesinimadii Al-Baraa Binu
Maalik Al-Ansaari waxaa hubaal ah inay sheekadu nagu dheeraanayso, hase
ahaatee waxaan soo gudbinaynaa mid ka mid ah sheekooyinkiisii ku saabsanayd
geesinimadii Al-Baraa Binu Maalik Allaha ka raalli noqdee, sheekadaas oo kaa
deeqsiinaysa kuwa kale.
Fidnadii ugu horeysay ee soo waajaha
islaamka
Sheekadan waxay billaabanaysaa
saacadihii ugu horeeyay kadib markii uu geeriyooday Rasuulka (scw), markii ay
qaar ka mid ah qabiilooyinka carbeed ay ka laabteen diintii islaamka iyagoo
koox-koox ah, siday markii horeba ay u soo galeen diinta islaamka iyagoo
koox-koox ah, jeer ay diintii islaamka isugu soo hareen oo keliya
muslimiintii degganayd Makka, Madiina, Daa'if iyo kuwo kale oo uu Eebbe (sw)
ku sugay laabtooda iimaanka iyo diinta islaamka.
Maalintii Abuubakar
Intaas kadib waxaa sugnaaday geesigii
runta badnaa ee Abuubakar Assiddiiq Ilaah ha ka raalli noqdee, isagoo is
hortaagay fidnadan wax baabi'inaysay ee indhaha la'ayd, wuxuu sugnaaday
sugnaanshaha buurihii sugsugnaa ee qotomay oo kale, wuxuuna muhaajiriinta iyo
ansaarta ka diyaariyay 11 ciidan, isagoo ciidan kasta oo ka mid ah
ciidamadaas u guntay oo u dhiibay calankoodii, wuxuuna u kala diray dacallada
dhulka Jasiiradda Carabta, si ay kuwii diinta islaamka ka laabtay ay ugu soo
dabaalaan diintii hanuunka iyo xaqa ahayd, iyo inay ku soo qasbaan kuwii ka
weecday wadiiqadii toosneyd seefta afkeeda. Waxaa Abuubakar Ilaahay ha ka
raallo noqdee uu yiri maalintaas hadal taariikhda meel fiican ka galay,
hadalkaasoo ahaa “ma waxaa nuqsaamaysa diinta annigoo nool”, dabadeedna wuxuu
ogeysiiyay muslimiinta in dagaal lagu qaado kuwii diinta ka riddoobay, iyadoo
saxaabadiina ay aqbaleen ijtihaadkiisii toosnaa.
Kuwii ugu xoogga badnaa ee ka mid ahaa
qabiilooyinkii ka laabtay diinta islaamka, uguna tirada badnaa ayaa waxay
ahaayeen qoyska reer Banuu Xaniifa, qabiilkaasoo uu ka dhashay ninka la
yiraahdo Musaylamata Al-kadaab. Waxaa Musaylamata u soo saftay oo u hiiliyay
tolkiisa iyo xulafadiisuba oo gaarayay afartan kun oo dagaalyahaniin ah,
waxayna intooda badan u raaceen ficillo qabyaaladeed, ee ma aynan u raacin
rumeyn ay rumeynayaan. Maxaa yeelay qaar ka mid ah kuwaas ayaa waxay oran
jireen "waxaan qiraynaa in Musaylamata uu beenaale yahay, Muxammad-na uu
runloow yahay.., hase ahaatee beenlowga Musaylamata ayaan ka jecelnahay
runlowga Muxammad".
Cabsida laga qabo haddii la jebiyo
ciidamada muslimiinta
Wuxuu Musaylamata jebiyay ciidankii ugu
horeeyay ee u soo baxay ee ka mid ahaa ciidamada muslimiinta, waxaana
ciidankaas hoggaaminayay Cikramata Binu Abii Jahal. Hase ahaatee, Abuubakar
Ilaah ha ka raalli noqdee ayaa wuxuu markale diray ciidan, wuxuuna ciidankaas
madax uga dhigay Khalid Binu Al-Walid. Waxaa ciidamada la isugu soo aruuriyay
madaxdii asxaabta oo isugu jiray muhaajiriinta iyo ansaarta, waxaana
asxaabtaas safka hore kaga jiray Al-Baraa Binu Maalik Al-Ansaari iyo qaar ka
mid ah halyeeyada muslimiinta.
Waxaa dhulkii Yamaama foodda isku-jaray
labadii ciidan, ciidankii muslmiinta ee uu hoggaaminayay Khalid Binu
Al-Walid, iyo ciidankii gaallada ee uu hoggaaminayay Musaylamata Al-Kadaab.
Waqti yar kamaba soo wareegan, jeer durbadiiba ay xooggaysato dhinacii
Musaylamata iyo ciidankiisa, halka ciidamadii muslimiinta-na ay ka billaabaan
dib-u-gurasho, dhinaca kale waxay ciidankii Musaylamata cagta mariyeen
teendhadii weyneyd ee uu lahaa Khalid Binu Al-Walid, wayna siibeen, waxayna
sigeen inay dilaan xaaskii Khalid Binu Al-Walid hadduusan badbaadin nin iyaga
ka mid ahaa. Runtii waxay ahayd waqti aad u adag, waxayna muslimiintii
dareemeen xaalad aad u qadhaadh oo aad u weyn, oo waxay muslimiinta
yaqiinsadeen in haddii ciidamada Musylamata ay jebiyaan oo uu ka adkaado
ciidanka muslimiinta inaynan jiraynin qof u istaaga gargaarka diinta Islaamka
wixii maanta ka danbeeya, iyo sidoo kale inaan la arki doonin qof ku
caabudaya Eebbe (sw) kelligiis dhulka Jasiiradda Carabta.
Xeelad milateri oo sareysa
Intaa dabadeed waxaa booday Khalid Binu
Al-Walid, isagoo isu keenay dhammaan ciidamadiisa, wuxuuna muhaajiriintii ka
soocay ansaartii, sidoo kalena kuwii reer miyiga ahaa ayuu iyagana ka soocay
kuwii kale. Wuxuu qabiil kasta u dhiibay hal calan, bal si loo garto
wacdaraha koox kasta ay muujiyaan, sidoo kale si loo ogaado halka iyo goobta
lagaga imaanayo muslimiinta, dabadeedna waxaa billaabatay dagaalkii. Labadii
ciidan waxaa dhex maray dagaal ba'an oo ayna muslimiinta weligood arkin mid
la mid ah. Kooxdii Musaylamata waxay goobtii dagaalka ku muujiyeen adkeysi
weyn, iyagoo aanan u aaba-yeelin tirada faraha badan ee kaga dhimanaya
dagaalka, dhinaca kale waxay sidoo kale muslimiintana dhinacooda ka muujiyeen
geesinimo aad u weyn, waxaana tusaale uga soo qaadanaynaa qaar ka mid ah
halyeeyadii muslimiinta ee dagaalkaas.
Tusaalihii geesinimo ee saxaabada
Waxaynu arkaynaa Thabit Binu Qays oo
sida calankii Ansaarta oo isu diyaarinaya geeri iyo dhimmasho, isagoo
xirtayna kafantii meydka. Wuxuu qotay godkii lagu aasi lahaa, dabadeedna
wuxuu labadiisii dhudhun ku aasay godkii, isagoo ku sugnaaday goobtaas.
Sidaas ayuu ahaa oo ugu dagaalamayay ilaa markii danbe laga dilay isagoo
shahiid ah. Sidoo kale waxaynu kaloo arkaynaa Zeyd Binu Cumar Binu Al-Khadaab
oo ahaa Cumar Binu Al-Khadaab walaalkiis oo u dhawaaqaya muslimiinta isagoo
leh "dadyahoow goowsihiina qaniina, laayana cadoowgiina, horeyna u sii
socda.., dadyahoow, wallaahi ayaan ku dhaartaye hadli maayo wixii oraahdaydan
ka dambeeya jeer laga jebiyo ciidmada Musaylamata ama aan Eebbe kala kulmo,
annigoo wata xujadayda iyo markhaatigayga". Intaa dabadeed wuxuu rogaal celin
ku sameeyay gaalladii isagoo dagaalamaya, jeer markii danbe isna laga dilo
isagoo shahiid ah. Waxaan kaloo isla goobtii dagaalka ka arkaynaa misna Salim
oo ahaa mowlihii (kii la lahaa) Xudeyfa Ilaah ha ka raalli noqdee, isagoo
sida calankii muhaajiriinta. Waxaa u cabsaday tolkiisii muhaajiriinta,
waxayna ku yiraahdeen "waxaan ka cabsanaynaa in nalooga yimaado dhinacaaga",
wuxuuna ugu jawaabay hadalkan qiimaha leh "haddii la idinkaga yimaado
dhinacayga waxaan ahaanayaa qof xambaarsan (xifsadan) qur'aanka kan ugu xun",
dabadeedna si geesinimo ku jirta ayaa wuxuu rogaal celin geesinimo oo ba'an
ku celiyay gaalladii, jeer isna laga dilo isagoo shahiid ah. Hase ahaatee,
halyeeyadaas aynu soo aragnay dhammaantood waxay ahaanayaan wax yar marka loo
barbardhigo halyeeynimada iyo geesinimada Al-Baraa Binu Al-Ansaari Ilaah ha
ka raalli noqdee.
Al-Baraa oo looga fursan waayay
hoggaaminta ciidamada
Markii uu Khalid Binu Al-Walid arkay
dagaalkii oo sii kululaanaya, oo maraya meel daran ayaa wuxuu jaleecay oo
eegay xaggii Al-Baraa Binu Malik Al-Ansaari, wuxuuna ku yiri "xaggooda u kac
wiilkii Ansaaroow", dabadeedna wuxuu Al-Baraa Binu Malik isna eegay dhinacii
tolkiisa, isagoo leh "ansaareey yuusan qof idinka ka mid ihi ku fekerin inuu
ku laabto magaalladii Madiina, wixii maanta ka danbeeya ma lihidin magaallada
Madiina.., waxaad leedihiin Eebbe (sw) kelligii iyo Jannada".
Gaallada oo magangalay beertii geerida
Wuxuu Al-Baraa iyo asxaabtiisa
durbadiiba ay ku qaadqaadeen mushrikiinta, wuxuuna Al-Baraa billaabay inuu
kala beero safafklii gaallada, seeftiisana wuxuu kaga shaqeeyay oo uu ku
laayay cadoowga Ilaahay qoortooda, jeer ay markii danbe ka ligligato
gummadihii ciidamada Musaylamata, waxayna iyagoo cararaya ku magangaleen
beer, taasoo taariikhda u aqoonsatay wixii maalintaas ka danbeeyay magacan
“beertii geerida”, dadka faraha badan ee lagu laayay awgeed.
Beertan waxay ahayd mid dacalladeedu ay
waasic tahay, lehna derbiyo dhaadheer. Musaylamata iyo ciidankiisa gaarayay
kumanaanka kun waxay isku soo xireen albaabadeedii, iyagoo derbiyadaas isku
ilaalinaya. Ciidamadii Musaylamata waxay billaabeen inay leebabkoodii kaga
soo tuuraan muslimiinta, iyagoo ku jira dhufeysyadooda.
Taladii Al-Baraa
Muslimiintii waxay galeen khatar kale oo
hor leh, waxayna billaabeen inay tashadaan. Muslimiinta geesigooda iyo
halyeygooda ayaa haddana soo baxay ee ahaa Al-Baraa Binu Malik, isagoo ku leh
muslimiinta "waxaad i saartaan gaashaan korkiisa (wuxuu ahaa nin baryar),
dabadeedna waxaad gaashaanka kor ugu qaaddaan warmaha, sidaasna waxaad igu
tuurtaan meel u dhow iridka beerta, labo midkood ayaa dhacaya, waa in la i
dilo oo aan shahiido, iyo in aan iridka idinka furo". Ilbiriqsi kamaba soo
wareegan jeer ay muslimiintii qaataan taladii Al-Baraa, waxayna saareen
gaashaankii, maxaa yeelay markii horeba wuxuu ahaa nin baryar, waxay kor ugu
qaadeen tobaneeyo warmood, dabadeedna waxayna ku dhex tuureen dhinacii
beerta isagoo dhexda uga galay ciidamadii kumanaanka kun ahaa ee uu
hoggaaminayay Musaylamata.
Wuxuu Al-Baraa sidii baarashuudka oo
kale ku soo kor-degay ciidamada Musaylamata dhexdooda, wuxuuna billaabay inuu
la dagaalamo gaallada, isagoo seeftiisa ku laayay toban ka mid ah gaalladii
jeer uu markii danbe ka furo iridkii, iyadoo jirkiisa ku yaaliin dhowr iyo
toddobaatan dhaawac oo isugu jiray leebab iyo warmo. Muslimiintii ayaa hal
meer ku soo butaacay beertii geerida, iyagoo ka soo galaya beerta
derbiyadeeda iyo albaabadeeda, waxayna seefahoodii kaga shaqeeyeen gaalladii
ka riddowday/laabatay islaamka, kuwaasoo ku dhuuntay beerta derbiyadeeda jeer
laga laayo wax ku dhow labaatan kun, waxayna muslimiintii gaareen ninkii
Musaylamata ahaa, isna markii danbe way dileen, wuxuuna ahaa ninkii ugu
horeeyay ee iska sheegta nebinnimo kadib Nebinnimada Nebi Muxammad (scw).
Al-Baraa oo jeclaa markasta shahaado
Waxaa la soo qaaday Al-Baraa Binu Malik
si loo daaweeyo, Khalid Binu Walid ayaa daaweenayay muddo bil ah ilaa uu
Eebbe (sw) ka siiyo caafimaad, isaga sababtiisa ayeey muslimiinta guul ugu
heleen. Al-Baraa Binu Malik Ilaah ha ka raalli noqdee wuxuu markasta u
hiloobi jiray in Alle dartii loo dilo (shahiido), taasoo ka tagtay maalintii
loogu magac daray "beerta geerida".
Furashada Tustur
Wixii intaa ka danbeeyay wuxuu Al-Baraa
Binu Maalik ku taami jiray hilowgiisii weynaa ee ahayd inuu haleelo oo uu ka
daba tago Nebigii (scw) qiimaha badnaa, jeer markii danbe laga soo gaaro
maalintii loogu magac daray "maalintii furashada Tustur" ee ku taalay gobolka
reer Faris. Gaalladii reer Furus waxay ku dhuunteen mid ka mid ah dhufeysyada
sibsibka ah. Muslimiintii waxay go'doomiyeen gaalladii, iyagoo isku soo
wareejiyay hareeraha dhufeysyadaas. Markii ay ku dheeraatay gaalladii reer
Furus go’doonkaas waxay billaabeen inay ka soo raariciyaan dhufeyskii ay ku
jireen derbiyadeeda silsilado bir ah, laguna sii xiray kalbado birlab ah oo
lagu shiday dab, taasoo ka kulul dhuxusha dabka ah. Kalbaddaas birlabta ahayd
waxay galaysay muslimiinta jirkooda, kadibna way ku dhageysay, dabadeedna
waxay u sii qaadaysay xaggii gaallada Furuska iyagoo markaas amaba dhintay,
amaba qarka u saaran inay dhintaan.
Haddaba, kalbadihii mid ka mid ah ayaa
ku dhegtay Anas Binu Malik oo ay walaalo ahaayeen Al-Baraa Binu Malik. Maba
uusan arag Al-Baraa walaalkiis anas jeer uu durbadiiba ku booday derbigii
sibsibka ahaa, wuxuuna qabtay silsiladdii sidatay walaalkiis Anas, wuxuuna
billaabay inuu kalbadihii kululaa ka furfuro si uu uga saaro jirka
walaalkiis, gacantiisii ayaa gubatay, waxaana ka baxay qiiq. Al-Baraa dan
kama gelin xanuunka gubashada jeer uu markii danbe ka badbaadiyay walaalkiis,
wuxuu dhulka u soo daadegay iyadoo gacantiisa noqotay lafo aan saarnayn wax
hilib ah.
Haddaba, dagaalkan wuxuu Al-Baraa Binu
Malik baryay Eebbe (sw), isagoo Alla weydiisanaya inuu ku shahiido dagaalka,
Ilaahayna wuu aqbalay ducadiisii, kadib markii uu goobtii dagaalka dhulka ku
dhacay isagoo la dilay, una hilowsan la kulanka Eebbe (sw).
Ilaahay ha iftiimiyo wejigii Al-Baraa
Jannada dhexdeeda, ishiisana Allaha ku qaboojiyo la jirka iyo u dhowaanshaha
Nebi Muxammad (scw), Ilaahayna ha ka raalli noqdo, aamiin.