Zakada beeraha iyo waajib nimadeeda

Alle wuxuu waajibiyey zakada beeraha wuxuuna kucadeeyey kitaabka qur aanka suurada baqara aayada 267 wuxuu kaloo Alle kucadeeyey suurada al ancaam aayada 141,

Noocyada lagaqadi jirey zakada waqtigii rasuulka

Waqtigii rasuulka nabad gelyo iyo naxariisi korkiisa hanoqotee waxa zako lagaqaadi jirey "Sareenka Galeyda Timirta Sabiibta Xadiis abiiburdata uu kawerinayo abii muusaa iyo mucaad Allaha karaali noqdee wuxu yiri wuxuu udiary rasuulku labadaasnin nabad gelyo iyo naxariisi korkiisa hanoqotee yaman, ayagoo baraya dadka amarka diintooda

wuxuu amray inaanay kaqaadin zako waxaan afartaan ahayn waana Xindo, Shaciir, Timir, Sabiib, waana afartaan kor kusoo sheegnay , waxa weriyey daaruqudni, xaakim,dabaraani, iyo beyhaqi, Ibnu mundiri iyo ibnu Cabdulbarri waxay dheheen culumadu waxay isku raaceen inay zakadu waajib kutahay afartaas nooc ee aynu soo xusnay,

Noocyada anlaga qaadi jirin zako

Zako lagama qaadi jirin waqtigaas khudaarta iyo wixii qayrkeed ah oo fawaakihaad ah canabka iyo timirta maahee, laakiin in loo eego hadii waxani yihiin ganacsi waxaa laga rabaa zako hadii kalena waa masaariif iyo wixii lamida,

Tarmadi wuxuu yiri, ahlucilmigu saas ayey kucamal falijireen inaan zako lagaqaadin wixii khudaar ama khudrawaad ah. Qurdubi wuxuu yiri, zakadu waxay kutacaluqdaa ama kuxirantahay wixii laquuto (lacuna) khudaarta maahee, Ibnu qayim wuxuu yiri, zako lagama qaadin kuwaan ay kamid yihiin Fardaha, Adoomaha, Baqlaha,Dameeraha, khudrawaadka(khudaar) iyo fawaakihda aan labeegi karin (lakiili karin) lanakaydin karin wuxuna sooreebay Cinabka iyo Timirta oo wuxu yiri waa lagaqaa dayaa zakada,

Nisaabka zakada miraha

Ahlu cilmiga intooda badani waxay qabaan inaan wax zako ahi kuwaa jibin miraha beeraha ilaa ay gaaraan shan owsuq oo udhigma qiyaastii 300 ee Suus oo lamida 653 kg oo lasafeeyey,(lasaafiyeelay) Yacni laga saaray qisharkii iyo xuubkii sida qolofta bariiska oo kale, laakiin hadii looga tago qashirka ama qolofta waxaa shardi ah inuu gaaro nisaabku qadar leeg toban owsuq unadhiganta 600 ee suus oo lamida 1304 kg,

daliilkuna waa xadiiskan Abuu hureyra wuxuu kaweriyey nabiga nabad gelyo iyo naxariisi korkiisa hanoqotee inuu yiri: (malaha zako wixii kayar shan owsuq) waxaa weriyey axmad iyo beyhaqi, xadiis kale waxa werinaya Abuu saciid alkhudriyi wuxuu kaweriyey nabiga nabad gelyo iyo naxariisi korkiisa hanoqotee inuu yiri: (sadaqo malaha wixii kayar shan owsuq oo timir iyo xaba ah) (sadaqo macnaa zakada ayaaloo isticmaalaa) (xaba macnaa miraha xabuubkaa sida bariiska ama sareenka) Owsuqu waa 60 saac markii lagu dhufto shan waa 300 ee saac oo udhiganta 653kg, waana nisaabka miraha beeraha kasoo baxa,

Malasii cuni karaa miraha beerta intaanay soogo’ in beertu

waxaa ubanaan ninka beerta leh inuu kacuno beertiisa wixii baahidiisaa lagumana xisaabinayo dushiisa wuxuu kacunay beerta intaan lagoosan miraha, laakiin markii lagooyo ee lagasafeeyo qashirka waxaa laga bixinayaa zakada wixii saafi noqda ee soohara,

Axmad ayaa lasu’aaley ninku beertiisa muxuu kacuni karaa ? wuxuu yiri baas malaha wuxuu kacunaa ninku beertiisa oo baahidiisa ah waxa kaloo kuraacay saas shaafici, leys, iyo Abuu xasmi,

Mirihii oo laysu geeyo noocyadoodii

Miraha waxay culumadu isku raaceen in laysu geyn karo qaarba qaarka kale Haba kala cusbaadeene ama hakala liitaane sida kuwa fiican iyo kuwaxun Waxay kaloo isku raaceen in xoolaha ganacsiga loogeynayo lacagta kaashkaa oo markaas laysku xisaabinayo tusaale waxaad haysatay 1000,kun loor ee raashin ah markaas ayaad waxaad iibisey 500,shan boqol ee loor, qaybta lacagtaa iyo qaarka weli raashin ahaan utaal waa laysku xisaabinayaa ee lama kalaqaadayo,

laakiin loomageyn karo xoolaha nool sida Geela iyo Lo,da siloo kaamilo nisaab ee midkood kasta waxaa lagarabaa inuu iskii ama gaar ahaantiisa ugaaro tiradii zakadu kawaajibaysey,

mirahana sidoo kale laysuma geynayo labajinsi oo kaladuwan sida galeyda looma geynkaro masangada, timirta loomageyn karo sabiibta, inkastoo khilaaf kajiro inlaysu geynkaro xabuubka (sida sareenka bariiska)

waxaase xoogbadan inaan laysugeyn karin kuwaasoodhan siloogu xisaabo midkood midka kale nisaab gaaridiis, waxaase fiiradu tahay in jinsi kasta ama noockasta gooni ahaantiisa asagoo utaagan lagahelo cadad nisaab gaaraya, saas waxaa qaba Abuu Xaniifa, Shaafici, riwaayaadka Axmad midood, sidaas ayeyna kutageen culimo farabadan oo salafkii kamida,

Ibnu Mundiri wuxuu yiri waxay kukulmeen inaan laysugeyn Geel iyo Lo, Inaan laysugeyn Lo, iyo Ari, inaan laysugeyn Timir iyo Sabiib, waxkaloo qeyrkoodana anloogeyn karin, wuxu yiri mahaystaan daliil saxiixa kuwa oranaya waalaysu geynkaraa jinsiyada kaladuwan.

In lagubixiyo zakada wax wanaagsan

Allaha xumaan oo dhan kanasahan ayaa amray qofka zakaynayaa inuu bixiyo Wax wanaagsan oo maalkiisa kamida, wuxuuna reebay inla sadaqeeyo wax liita, sida kusugan suuratul baqara aayadda (267) saxaabiga layiraahdo Baraa waxa lagaweriyey inuuyiri aayaddaasi waxay kusoo degtey anaga hadaanu nahay ansaar, waxaanu ahayn dad timireed, macnaa timirta ayaa aad ugubadnayd beerahayaga, wuxuu tegijiray qofkanagu beertiisa markaasuu kasoo qaadijiray rucub timira ama labarucub hadba intuu helikaro markaasuu masaajidka surijiray,

waxaana jiray dad ahlusufa looyaqaan ee masaajidka kunool wax cuntaana an haysan, markaas ayaa midkood markuu yimaado masaajidka wuxuu imaanayaa meesha timirtu surantahay, markaasuu kudhifanayaa ushiisa waxana ugasoo daadan timir cusub oo qoyan(busur) iyo mid adkaatay ee horay ubislatay sida tan aynunaqaan, markaas ayuu cunijiray,

Waxaana jiray dad aan khayr doon ahayn oo midkood wuxuu keenayaa rucub ayku yaaliin timirta nooca qalashay ayadoon korin ama gaarin tankeedii lagarabey waxana looyaqaan luqada carabiga (shiis) waxakaloo kuyaal rucubkaas timirta nooca bololka looyaqaan ee maqaarka kore kadilan taasina luqada carabiga waxa looyaqaan (xashaf) markaasuu kalulayaa masaajidka, markaasaa Alle soodejiyey aayaddan aynu korkusoo xusnay ee suuratul baqara aayadda(267) markaas aayaddu soo degtey kabacdib wuxu keenayey qofka nagamida ee doonaya inuu wax sadaqeeyo waxa wanaagsan ee uu hayo, waxa weriyey tarmadi wuxuna yiri waa xanu saxiixun qariib.

Showkaani wuxuu yiri waxa kusugan xadiiskan daliil ah inaanay ubanaanayn ninka hantida leh inuu kabixiyo wax liita hantidan wanaagsan ee zakadu kuwaajibtay, naswaxay kutahay timirta, qiyaasna waxaa looga qaadanaya jinsiyaasha ama noocyada kaladuwan ee zakadu kawaajibto.

Malabka zako malaga rabaa ?

Jamhuurta culumadu waxay qabaan inaan malabka zako lagu lahayn , Bukhaarina wuxuu yiri malabka wax zakaa oo kasugnaaday nabiga nabad gelyo iyo naxariisi korkiisa hanoqotee, xagiisa ee nas ah malaha, Shaaficina wuxuu yiri malabku wuxuu ahaaday mid layska cafey maadaama an waxnas ah oo kusugani jirin,

laakiin xanafiyadu waxay qabaan in zako laga rabo malabka oo waxay dheheen raad ama asar baaloo hayaa waxayna leeyihiin waa shey labeegi karo lana kaydsan karo saas awgeed waxa lagarabaa zako , waxaa kaloo qaba in zako lagarabo malabka imaamu axmad, wuxuuna ushardinayaa inuu gaaro 160 Rodol miisaan leeg,

Allaah ayaa kucilmi leh.

Qore: Mohamud M. Isse (Ufayn)
ufayn@somalitalk.com
Nairobi, Kenya

   |   Kor   |   Bilowga   |  

QAYBAHA SAKADA
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |