Qisadan waxa ay sababteedu ahayd: Rasuulku SCW markii uu
duullaan ama meel kaleba aadayo wuxuu kaxeysan jirey
xaasaskiisa mid ka mid ah, wuuna u qori tuuri jirey. Sidaa
darteed markii uu aadayey duullaankii Banii Musdhaliq ayaa
waxaa qori tuurkii ku soo baxay Caa'isha oo raacday.
Markii laga soo laabtay duullaankii ayaa meel la degay,
markaas ayey Caa'isha goor habeen bar ah aaddey bannaanka si
ay xaajadeeda u soo gudato, caadana waxaa u ahaan jirtey
dumarkii waqtigaa, weliba kuwii mu'minaatka ahaa ee aadka u
xishoodka badnaa in haddii ay bannaanka aadayaan ay
fogaadaan oo sharqarta ka dhex baxaan, ilaa haddana meelaha
uu xishoodku ku dambeeyo waa laga helayaa.
Markii ay Caa'isha soo laabatay ayaa waxaa ka lumay kuul
ay wadatay oo ay gabar ka soo caariyeysatay, markaas ayey
raadkeedii dib ugu laabatay iyada oo baadi goobeysa hase
yeeshee waa meel Ilaahay arrin ka watee intii ay Caa'isha
maqnayd ayaa Rasuulkii SCW amray in la guuro, lagamana war
hayn in ay Caa'isha maqan tahay maxaa yeelay marka la
guurayo waxay dhex geli jirtey bahal la yiraahdo Hawdaj oo
loogu talo galay. Hawdajkaas ayaa markaas dhowr nin geesaha
qaban jirtey oo ratiga saari jirtey, sidaa darteed nimankii
hawdajka qaadayey waxay u maleeyeen in Caa'isha ku dhex
jirto mana aysan dareemin fudeydkiisa maxaa yeelay Caa'isha
waxa ay ahayd gabar yar oo aan hilib lahayn, sidoo kale
guuritaanka ciidanku waqti dheer ma qaadan maxaa yeelay waxa
ay ahaayeen rag ciidan ah oo aan alaab badan wadan oo nin
walba hubkiisa iyo daabbadiisa ayuu soo qabsanayey.
Caa'isha markii ay soo laabatay iyada oo kuushii soo
heshay ayaa waxa ay timid goobtii oo lagu kala guuray oo wax
sii sharqamayana usan jirin, markaas ayey meesheedii iska
fariisatay iyada oo is leh "haddii lagu tebo waa lagu soo
raadinayaa" hase yeeshee sidii ay u fadhiday ayey
indheheedii ka qaalib noqdeen oo ay gama'day. Waagii markii
uu baryey ayaa waxaa arkay qofka meesha jiifa saxaabi la
oran jirey Safwaan binu Mucdhil oo ahaa nin hurdo weyn,
marar badanna ciidanka ka dib dhici jirey. Safwaan markii uu
meesha yimid ayuu Caa'isha gartay maxaa yeelay intii aan
xijaabka la is amrin ka hor ayuu yiqiinney, markaas ayuu
yiri "Innaa Lilaahi wa inaa ileehi raajicuun, waa xaaskii
Rasuulkii Alle". Caa'isha ayaa markaas hadalkiisa ku toostay.
Safwaan intuu neefkiisii geela ahaa u arumiyey (fariisiyey)
ayuu ka durkay, markii ay fuusheyna wuu ku waday. Goor
harsimadii ah ay ayuu ciidankii oo meel degey ka daba tegey.
Munaafaqii Cabdullaahi binu Ubay markii Madiina la tegey
ayuu wuxuu sameeyey been abuurasho uu ku been abuuranayo
Caa'isha iyo Safwaan, dacayad ayuuna suuqa geliyey, aad
ayeyna u dhex dabbaasheen dacaayaddaas isaga iyo
munaafaqiintii kaleba, waxaa kale oo ku simbiriraxday dad
wanaagsanaa oo asxaabta ka mid ahaa sida Misdhax, Xasaan
binu Thaabit iyo Xamna bintu Jaxshi.
Caa'isha markii ay Madiina ku soo laabatay ayey
xanuunsatay, mana aysan maqal dacaayaddan been abuuradka ah
ee suuqa ku jirta. Maalin dambe ayey bannaanka aadeen iyada
iyo Misdhax hooyadiis. Goor ay meel dhexe marayaan ayey
turaanturrootay duqdii, markaas ayey tiri "Misdhaxow hoog".
Caa'isha ayaa markaas ka celisay oo tiri "ma nin Badar ka
qayb galay ayaad sidaas leedahay?", markaas ayey duqdii tiri
"miyaadan maqlin waxa uu suuqa wax ka geliyey?", Caa'isha
waxa ay ku jawaabtay "maya". Duqdii ayaa markaas u sheegtay
qisadii suuqa ku jirtey ee lagu been abuurtay. Caa'isha oo
ahayd gabar cafiifad ah oo dhawrsan, waxaasna beri ka ahayd,
markii ay maqashay warkaas foosha xun ee suuqa galay ayaa
xunuunkii hayey xanuun kale ugu darsamay, waxayna gashay
oohin is daba joog ah. Waxaa kale oo Caa'isha intaas uga sii
darnayd in ay aragtay Rasuulka SCW oo aan u hayn naxariistii
uu u hayn jirey, siiba markii ay xanuunsato, markii uu
guriga soo galana wuxu ku gaabsanayey "sidee tahay?".
Caa'isha waxa ay markaas uga idan qaadatay Rasuulka SCW in
ay aaddo guriga waalidkeed, Rasuulkuna SCW waa u idmay.
Rasuulka SCW markii Madiina lagu soo laabtay wax qur'aan
ama waxyi ah oo arrintaa ka hadlaya laguma soo dejin, wixii
arrintaa ka jireyna ma ogeyn maxaa yeelay Rasuulku SCW
qeybka (waxa maqan) kama war hayn, wax Rabbi uu u waxyoodo
maahane. Rasuulku SCW wuxuu markaa arrintii kala tashaday
Cali Abii-dhaalib iyo Usaama binu Seyd oo markaa dhowr iyo
toban jir ahaa. Cali wuxuu Rasuulka SCW ku yiri "dumarka aan
iyada ahayn waa badan yihiin, hase yeeshee Usaama wuxuu yiri
"Rasuulkii Allow xaaskaaga wax aan wanaag ahayn kuma ogi ee
hayso". Sidoo kale wuxuu Rasuulku SCW arrinka Caa'isha ka
wareystay gabar jaariyad guriga ka ahayd, waxayna gabadhaasi
tiri "wax xumaan ah ama ceeb ah kuma ogi in ay tahay gabar
yar oo cajiinka ka seexata maahane". Rasuulku SCW waxaa kale
oo uu arrintaa wax ka weydiiyey xaaskiisii Seynaba bintu
Juxshi oo walaasheed dacaayadda wax ka wadday, waxay Seynaba
tiri "wax aan wanaag ahayn kuma ogi Caa'isha".
Ka dib Rasuulku SCW wuxuu Caa'isha ugu tegey gurigoodii
iyada oo ay la joogaan aabbeheed iyo hooyadeed markaas ayuu
ku yiri "Caa'isha arrintaas ayaa iga kaa soo gaartay, haddii
aad beri ka tahay Alle waa ku bari yeeli doonaa, haddii aad
dembigaas ku dhacdayna Alle dembi dhaaf ka dalab oo u toobad
keen maxaa yeelay addoonku haddii uu dembigiisa qirto Allena
u toobad keeno Alle waa ka toobad aqbalaa. Caa'isha
waalidkeed ayey marba mid la hadashay iyada oo ku leh "u
jawaab Rasuulka" hase ahaatee mid walba wuxuu yiri "maxaan
Rasuulka SCW ugu jawaabaa?". Waxay markaas Caa'isha tiri
"Ilaah baan ku dhaartaye waan ogahay in aad sheekada
maqasheen ilaa naftinnu ku qanacday oo aad rumeyseen. Hadii
aan marka idin dhaho beri baan ka ahay iima rumeyneysaan,
haddii aan idiin qirtana waad ii rumeyneysaan . Haddaba Alle
ayaan ku dhaartaye idiin dhihi maayo wax kale, sidii Yuusuf
aabbihiis yiri oo kale maahane", waxayna akhriday aayadda
micnaheedu yahay:
((SABIR WANAAGSAN, ALLAANA KA KAALMAYSTAY WAXAAD
SIFAYNEYSAAN)), (Suuratu-Yuusuf 18).
Ka dib Rasuulku SCW wuxuu ka istaagay memberkii
masaajidka isaga oo ka dacwoonaya Cabdullaahi binu Ubay,
markaas ayaa Useyd binu Xudeyr, oo odeygii reer Aws ahaa,
yiri "Rasuulkii Allow haddii uu annaga yahay waan kaa
kaafineynaa oo waan dileynaa, haddii uu walaalahayo Khasraj
yahayna amar ha dilaane", markaas ayaa Sacad binu Cubaada oo
odeygii reer Khasraj ahaa xoogaa xammiya ihi qaadday oo yiri
"waxa aad ogaatay in uu annga (Khasraj) yahay", Rasuulka SCW
ayaa markaa kala dajiyey. Ka dib Rasuulku SCW wuxuu tegey
gurigii reer Abuubakar, waxaa markaas ku soo degey waxyi
isaga oo la fadhiya, markaas ayuu yiri "Caa'isha Ilaah waa
ku beri yeelay", markaas ayaa Caa'isha hooyadeed ku tiri
Caa'isha "u istaag Rasuulka" hase yeeshee Caa'isha way
diiddey oo waxay tiri "Ilaah baan ku dhaartaye u istaagi
maayo, mana mahadinayo cid aan Alle ahayn?".
Allaah SW wuxuu ku beri yeelay Caa'isha oo uu sababteeda
ku soo dejiyey toban aayadood oo Suuratu-nuur ku jira oo uu
uga hadlayo been abuurashadan iyo cidda bilowday, waxaana
lagama maarmaan ah in aan soo qaadanno oo macneyno
aayaddahan maxa yeelay arrimahan oo kale maanta aad ayey ugu
badan yihiin dadka muslimiinta ah, in badanna waxaa la
arkayaa in dadka munaafiqiinta ah, ee Cabdullaahi binu Ubay
oo kale ah, oo maan jooga oo aan akhlaaqda lahayn ay
gabdhaha asturan oo dhawrsan xuman iyo sino ku ganaan,
Allaahna dadka noocaas ah wuxuu ku ridey nacalad iyo in
naxariista Alle laga fogeeyo oo ay cadaab daran leeyihiin,
adduunkana wuxuu ku ciqaabay in aan markhaatigooda laga
aqbalin, siddeetan jeedalna lagu dhufto, ayna yihiin
faasiqiin daacadda Alle ka baxay. Wuxuu Allaah aayadahaas ku
yiri:
((KUWA LA YIMID BEEN ABUURASHADA (CAA'ISHA) WAA KOOX
IDINKA MID AH, HANA UMALAYNINA IN AY SHAR IDIIN TAHAY EE
WAXAY IDIIN TAHAY KHAYR, QOF WALBA OO IYAGA KAMID AHNA WAXA
UU LEEYAHAY WUXUU KASBADAY OO DAMBI AH, KAN ARRINTA
WEYNANKEEDA TAWALIYEY (IBNU UBEY) OO IYAGA KA MID AHNA WAXA
UU LEEYAHAY CADAAB WAYN, MAXAAD MARKAAD MAQASHEEN
MU'MINIINTA IYO MU'MINAATKU UGU MALAYN WAAYEEN NAFTOODA
KHAYR OO AYSAN U DHIHIN KAASI WAA BEEN ABUURASHO CAD,
MAXAYSE ULA IMAAN WAAYEEN (MUNAAFAQIINTU) AFAR MARKHAATI AH,
HADDAYSAN LA IMAAN MARKHAATI KUWAASI ILAAHAY AGTIISA IYAGAA
BEENAALAYAAL AH, HADDAYSAN JIRIN FADLIGA ALLE IDIIN TAABAN
LAHAA WIXII AAD DHEX DABAALATEEN SABABTIIS CADAAB WAYN,
MARKAAD CARRABKIINA KULA KULMAYSEEN (KU KALA QAADAYSEEN) OO
AAD AFKIINA KU LAHAYDEEN WAX AYDAN OGAYN, UNA MALAYNAYSEEN
WAX FUDUD ISAGOO ALLE AKTIISA KU WAYN, MARKAAD MAQASHEEN
MAAD DHAHDAAN NOOMA HABOONA IN AAN KU HADALNO WAXAAN, ALLAA
XUMAAN KA NASAHANE WAXAANI (QADAFKU) WAA BEEN ABUURASHO
WAYN, ALLE WAXA UU IDIN KA WAANINAYAA INAAD U NOQOTAAN
ISAGOO KALE WALIGEED HADDII AAD MU'MINIIN TIHIIN, ALLENA WAA
IDIIN CADDEEYEY AAYADKII, ALLENA WAA (ALLE WAX WALBA) OG OO
XAKIIM AH (FAL SUUBAN), KUWA JECEL INAY KU FAAFTO XUMAANTA
MU'MINIINTA DHEXDOODA WAXAY LEEYIHIIN CADAAB DARAN ADDUUN
IYO AAKHIRO, ALLENA WAA OG YAHAY IDINKUSE MA OGIDIN,
HADDAYSAN JIRIN FADLIGA ALLE IDIIN GALAY IYO NAXARIISTIISA
IYO IN ALLE YAHAY TURID BADANE NAXARIISTA (WUU IDIN KA ABAAL
MARIN LAHAA INTIINII KA WAY QAADATAY FALKAA XUN)).
(Suuratu-Nuur 11-20).
Ka dib waxaa xadkii qadafka laga oofiyey oo 80 jeedal
lagu dhuftay saddex qof oo asxaabtii ka mid ahaa oo
dacaayaddaas dhex dabbaashay, waxa ayna kala ahaayeen:
Misdhax, Xasaan binu Thaabit iyo Xamna bintu Jaxshi.
Ninkii munaafaqa ahaa ee arrinta oo dhan been abuuratay
lama jeedalin, sababtana waxa ay culimadu dhaheen: Xadka
laga oofiyo qofka dembiga ayuu ka fududeeyaa, isagana (Cabdullaahi
binu Ubay) Alle ayaa isaga oo adduunka jooga u yaboohay
cadaab, iska deyntiisana xikmado badan oo Alle iyo
Rasuulkiisu garanayaan ayaa ku yirey.