Geelle: Wuxuu Mudnaa in la siiyo Billadda Nabadda Adduunka .(Nopel Peace Prices)

• Waxa qorey; Xasan Maxamed Xaaji ( Duusoos).
  Telka;00254723912472.Nairobi/Kenya

Madaxweynaha Jibuoti Ismaaciil Cuimar Geelle ayaa ku tilmaamay in doodad ku saabsan in ciidamo la keenno iyo in kale ay tahay wax dadka Soomaaliyeed waqtiga looga luminaayo.

Waxaa haboon inaynu dib u jaleecno,tariikhda facaweyn ee ummadda reer jibuoti, dhaqanka, dhaqaalaha iyo habka farsugyada bulshada ay ku ebyaan arimahooda.

Jibuoti waxaa la oranjiray faranceSomaliland,ama dhulka Farance ee Afar iyo Issas.

Tirada reer Jibuoti waxaa lagu qiyaasay tirakoob la sameeyay 60% ay yihiin Soomali,35% Afar-15% ay yihiin Carab iyo Farance.

Dadka reer jibuoti Somali ama afar midkuu doono ha noqdee waa bulsho ku dhagan dhaqanka iyo caadooyinka,oo ixtiraama aad u wey u hayaan dhaqankooda,xeerka iyo axwaasha dadka oo ku qotonta isqadarin,xushmad,taas oo kolsooni wey ku abuurtay bulshooyinkaas..

Taariikhda iyo ka hadalkeedu yaan waxba ku dheeraan ee dulcda maqaalkeena aynu uga goleenahay in aynu ku cabirno 28 sanna ee ay jirtay Jamhuuriyadda Jibuoti waxyaabihii u qabsoomay intii ay hogaaminaayeen madaxweynayaasha Al- xaaji Xasan Guuleed Abtidoon. Iyo Ismaaciil Cumar Geelle.

Wuxuu qoraalkii hore i noo joogtay murankii u dhaxeeyay Dowladda jibuoti iyo maamulka waqooyi galbeed oo la xaliyay Khilaafkii ka dhashay shirka dib u heshiisiinta oo gaaray in xataa u gudbo dhinaca Ganacsiga iyadoo Horgeysa lagu gubey badeeco sigaar iyo alaabo kale ee uu lahaa Ganacsade reer jibuoti oo la yiraahdo Cabdiraxmaan boore.

Waxaa dalka jibuoti lagu qabtay shir ay ka qeybgaleen lixdan aqoonyahan oo Soomali ah iyo goob joogayaal,laguna falaanqeynaayay dib u heshiisiinta iyo sida ugu wanaagsan ee loo dhisikaro Dowlad qaran .

Waxaa taas xigay shirir kale duwan oo rugcadaaga siyaasadeed iyo Ganacsatada soomaaliyeed ay ku eegayaan qoraaladii aqoonyahanka kuna biirinaayaan aragtidooda Siyaasadeed ee ku wajahan dib u heshiisiinta soomaalida.

Kolkii lagu jiray qabanqaabada shirkii dib u heshiisiinta Carta,waxay dowladda jibuoti ay goboladda dalka soomaaliya ku kale diray ,wafuud,si ay kulamo ula yeeshaan dadka Soomaaliyeed.waxay tageen gobolada .Muqdishu,Hiiraan.Bey.Garowe iyo meelo kale,siiba meelaha qaar waxay geeyeen daawooyin ka lagula tacaalo shubanka oo ka jiray halkaas,sida Hiiraan.

2 bishii may 2000 waxaa tuulada carta ee dalka jibuoti ka furmay shirkii odayaal dhaqameedyada soomaaliyeed,kaas oo saldhig u dhigay shirkii dib u heshiisiinta qoran ee loo fadhiyay mudada lixda bilood halkaas,oo ay ka qeyb galeen2500-3000 ergooyin iyo ka qabeyb galayaal soomaaliyeed.

Shirkaas waxa ka soo baxday dowlad KMG oo uu Madaxweyne loogu doortay mudane Cabdiqaasin Salad Xasan.waxaa la ilaabikarin doorkii lixaadka lahaa ee shacbiga reer jibuoti u taabo geliyeen shirkaas,waxaa marqaati madoonto ah in sidii ansaartu u soo dhaweeyeen Mujaahiriinta in ay reer Jibuotina ay u soo dhaweeyeen ergooyinkii iyo ka qeybgalayaasha shirkaas.waxay uga baxeen aqaladoodu raaxada iyo nasashada xilliyada kuleelaha ee ku yiil dusha buurta owliyeed ee Carta.

Waxaa dalka Jibuoti martigiliyay sanadkii 2003 aqoonyahano ku xeel dheer Afka si ay u smeeyaan eraybixin soomali ah,iyadoo aan la qaban intii ka danbeysay sannadkii 1972 qoraalkii afka soomaaliga kadib.

Isla sannadkaas waxay Jibuoti qabanqaabisay shirkii Hal-abuurka iyo qalinleyda Soomaaliyeed,kaas oo ku soo beegmay shirkii Uruka PEN , madaxweynuhu waxa uu is tusay baahida weyn ee ummmadda u qabto hurumarinta Af-kooda hooyo.taas oo noqondoonto taariikh dhaxalgal ah oo la xusuusandoono.

Dowladda Jibuoti oo uu hogaaminaayo xisbiga talada dalkaas hayo RPP iyo shacbigooda marnaba kama caajisaan is barbartaaga ummadda Soomaaliyeed tan iyo kolkii ay burburtay dowladii dhexe ee Soomaaliya.

Maalmulka Jibuoti door lixaad leh ayay ka qaateen shirka dib u heshiisiinta qaran ee mudada labada sanno iyo dheeraad uga socday, loo fadhiyay Mpgath dalka Kenya.

Jibuoti waxay shirkaas la socodkiisa,hagaajintiisa,aar”a ku biirintiisa,isku soo jiid jiidka siyaasadaha isdiidan ee ka qeybgalayaasha shirka u xilsaaratay ,wasiirkeeda arrimaha dibadda mudane Cali Abdi Faarax,waxay kaloo dowladda Jibuoti Soomaaliya u soo magacowday danjire fadhigiisu ahaa Magaalada Muqdishu tan iyo kolkii waraaqihiisa aqoosiga danjironimo u gudbiyay Cabdi qaasim Salaad Xasan

Wasiirka arrimaha dibadda Cali Cabdi Faarax,waxa uu xil ka saaray sidii loo bad baadinlahaa shirka kolkii ay shirku ka baxeen TNG iyo golaha samatabixinta,shirkuna uu ku sigtay in uu burbro,markuu muddo cakiran ayaa waxaa leysugu tagay shir madaxeedkii IGAD ee Yugaadha lagu qatay sannadkii 2003.warbixintii Jibuoti ay ka jeedisay halkaas ayaa noqotay mid loo riyaaqo oo wax weyn ka bedashay rajadii shirka.

Shir madaxeedkii Kambala waxa uu ahaa mid dardar lagu gelinaayay shirkii fadhiidka noqday Kenya.waxaana la guaansaday in dib u habeyn lagu sameeyo qodobadii murunka dhaliyay ,leysuguna yimaado shirkii safari park ee Magaalada Nairobi.

Intii uu socday shirka dib u heshiisiinta Soomaaliya ee Kenya,waxaa dalka Jibuoti ku kulmay Ganacsatada soomaaliyeed ,oo halkaas ku balanqaaday in ay la qashaqeynayaan dowladda halkaas ka soo baxda.,wajigiisa labaad waxaa lagu qatay ,magaalada Nairobi.

Markii lagu calaamadeeyay dalka soomaaliya liiska argagixisadda ,ee la shaaciyay in ay xarumo lagu tababaro ciidamo ku leeyihiin soomaaliya.

Madaxweynaha Jibuoti waxa uu adduunku u sheegay in aan arrintaas lagu dagdagin ,loo fiirsado inta aan lagu dhaqaaqin howl gal,iyadoo aan lagu kalsoonaan Karin ilaha wararkaas laga helay,oo uu warkaas yahay warar siyaasadeed.

Waa socotaa.

Waxa qorey; Xasan Maxamed Xaaji ( Duusoos).
Telka;00254723912472.Nairobi/Kenya