Xoolaha zakadu kawaajibayso

islaamku wuxuu kuwaajib yeelay zako
1-Dahabka
2-Fiddada
3-Xabuubka (sida bariiska sareenka galeyda masangada iyo wixii lamida)
4-Miraha (sida timirta cinabka iyo wixii lamida)
5-Hantida laganacsado
6-Xoolaha soofa (yacni soodaaqa cawska roobka kubaxay)
7-Macdanta dhulka lagaqodo 8-Maalka dhulka hoostiisa dad hore kuduugteen ee laga helo waa sideedaas nooc waxa zakadu kuwareegto aygaana siikala baxaya,

Zakada Dahabka iyo Fiddada

waajibkeedu wuxuu kusoo arooray zakada dahabka iyo fiddada hadalka Alle- suuratu towba aayadaha 34-35 waana waajib zakadoodu labada, waana iskumid lacag hadii laga sameeyo inta ladhalaaliyo, hadiilatumo iyo haduu yahay mid ceeriinba, markuu gaaro qadarka mulkigu oo midkastoo labadaas kamida nisaab ama zaka goys,kanasoo wareego dushiisa sanad, mulkigaasuna yahay mid laga saaray deyntii iyo wixii xaajada asaligaa (sida masaariifta reerka iyo wixii lamida )

Nisaab ama zakagoyska dahabka iyo qaddarka kawaajibaya

 waxba laguma laha dahabka ilaa uu gaaro 20 diinaar haduuse gaaro 20 diinaar kanasoo wareego sanad waxaa laga bixinayaa nusdiinaar tusaale 20 -:-10 =2 -:- 4=0.5

wixii kasiyaada labaatankana qaacidadaas ayaa lamarinayaa tusaale kale hadaan bixino 200-:-10=20-:-4=5 / daliilna waxaa u ah xadiiskan Cali wuxuu kaweriyey rasuulka nabad gelyo iyo naxariisi korkiisa hanoqotee inuu yiri: (waxba dushaada maaha ilaa ay kuu ahaato labaatan diinaar.hadey kuu ahaato labaatan diinaar oo kasoo wareegtey sanad waxaa lagu leeyahay diinaar barkiis,maalna zako laguma laha ilaa uu kasoo wareega sanad) waxaa weriyey axmad ,abuudaauud,iyo beyhaqi bukhaarina waasaxiix yeelay.

nisaabka ama zakagoyska fiddada iyo qadarka kawaajibaya fiddada laguma laha waxba ilaa ay gaadho laba boqol oo dirham hadeyse gaadho laba boqol oo dirham waxaa lagu leeyahay toban meelood meel kamida rubuceed tusaale 200-:-10=20-:-4=5 wixii kasiyaadana saasaa loo xisaabinayaa, daliilkuna waa xadiiskan ,Cali wuxuu kaweriyey rasuulka nabadgelyo iyo naxariisi korkiisa hanoqotee inuu yiri:

(waan idiin cafiyey fardihii iyo addoomihii ee keena sadaqada lacagta)ilaa aakhiral xadiis waxaa weriyey asxaabu sunan,

Dahab iyo fido malaysu geyn karaa?

qofkii hela waxkayar nisaab ama zakagoys oo dahaba ama fidda ah uma geyn karo midkood midka kale si ay isugu noqdaan qaddarkii zakada laga rabey maxaayeelay waa kala laba jinsi looma geyn karo midkood midka labaad , waa sida Lo, iyo Ari. haday gacantiisa kujidho 199 dirham iyo 19 diinaar dushiisa zako maaha

Zakada maalka deynta kumaqan

Zakad deyta waalaba midkoo,

1-inuu yahay midlagu kalsoon yahay inuu dhiibo maalkaas
2-- ama inuuyahay mid cayr ah anxoola haysan

1-haduu yahay mid lagu kalsoon yahay ee dhiibaya deynta culumadu waxay kadheheen dhawr qawl

1*Qawlka hore waxay kadheheen ninka hantida iskaleh waxaa lagu leeyahay zakada xoolaha deynta kumaqan saas waxaa qaba Cali, Sowriyi, abiisowrin, Xanafiyada, iyo Xanaabilada“

2*Qawlka labaad waxay dheheen waaku qasban yahay inuu dhiibo zakada ilaa waqtigaas ay waajibtey xataa hadii gacantiisa weli aney soogelin deyntu maxaa yeelay wuxuu awoodaa inuu qaato iyo inuu isticmaalo saasna waxaa qaba Cusmaan, Ibnu cumar, Jaabir, Daauus,Nakhaci, Xasan, Suhriyi, Qataadah, iyo Shaafici“

3*Qawlka sadexaad waxay dheheen wax zakaa lagama rabo sababtu waa xoola antarmayn ee ningacanttis kujira, saasna waxaa qaba cigramata“

4*Qawlka afraad waxay dheheen waxa uuka zakeynayaa markii uu gacantiisa soogalo maalku wuxuuna kabixinayaa hal sano oo keliya zakadeed saasna waxa qaba saciid ibnu musayib, iyo cadaa ibnu abii rabaaxa, intaasi waa waxay kadheheen culumadu ninka lagu kalsoon yahay ee dhiibaya deynta“

balkan cayrta ahna an eegno, haduu yahay mid cayra ama mid madax adag ama mid laablaab badan waxay dheheen maalkaas kuma waajibeyso zako saasna waxaa qaba qataadah, Isxaaq, iyo xanfiyada sababtuna waxay dheheen waa xoola an lagu intifaacayn“

Qawlkalena waxay dheheen wuuka zakeynayaa markuu gacanta kudhigo sanadihii soo dhaafay dhamaantood, saasna waxaa qaba Sowriyi, iyo abii cubeyda“

Qawlkalena waxay dheheen wuuka zakeynayaa markuu gacanta kudhigo halsano oo keliya, saasna waxa qaba Cumar ibnu cabdulcasiis,xasan, Leysi, Owsaaci, Maaliki“

Intaasina waa dadkaan lagu kalsoonayn in lagahelo deynta ay qabaan iyo wixii culumadu kadheheen“ Haweentu waxay isku qurxiso oo dahabka iyo fiddada ah Culumadu waa isku khilaafeen zakadiisa, abuu xaniifa iyo ibnu xasmi waxay qabaan waa waajib zakadiisu waxay haweenku isku qurxinayaan oo dahab iyo fiddo ah haduu gaaro nisaab ama zaka goys,waxayna udaliishadeen xadiiska cumar ibnu shucayb kaweriyey aabihii, aabuhuna kasii weriyey awowgiis, wuxu yiri waxaa nabiga uyimid nabad gelyo iyo naxariisi korkiisa hanoqotee laba haweena oo gacmohooda ugu jiraan jijimo dahaba, markaas ayuu yiri (majece shihiin in Alle jijimo idiinka dhigo maalinta qiyaame jijimo naar ah ) waxay dheheen maya markaasuu yiri: (kadhiiba xaqa kan gacmihiina kujira )

Asmaa bintu yasiid waxaa laga weriyey inay tiri waxaanu usoo gallay Rasuulka nabadgelyo iyo naxariisi korkiisa hanoqotee, aniga iyo habaryartay anagoo qabna jijimo, markasuu yiri: (mabixisaan zakadiisa ) waxaanu niri maya, markaas ayuu yiri: (miyaydaan kabaqayn in Alle idiinkujijimeeyo jijimo naar ah, kadhiiba zakadiisa) heytami wuxuu yiri axmad ayaa weriyey sanadkiisuna waa xasan ;

Caisha waxaa laga weriyey inay tiri waxaa iisoo galay rasuulka nabad gelyo iyo naxariisi korkiisa hanoqotee, wuxuuna gacan tayda ku arkay faraatiyaal fiddo ah markaasuu igu yiri (caishay waamaxay waxani ) markaasaan iri waxaan ugu talagalay inaan kaa isugu qurxiyo adiga rasuul Allow, markaas ayuu yiri (makadhiibtaa zakada) markaasaan iri maya ama waxan iri wixii Alle doonay, markaasuu yiri: (isagaa kuugu filan naar)waxa weriyey abuu daauud, daaru qudni, iyo beyhaqi, Sadexda imaam oo kale waxay kutageen inaayan zako lahayn waxa haweenku isku qurxiyaan ee dahab iyo fiddo ah intuu doonaba hagaaree,

Beyhaqi wuxuu weriyey in laweydiiyey jaabir ibnu cabdullaahi waxyaalaha haweenku isku qurxiyaan zako maleeyahay? wuxu yiri maya, markaasaa waxaa layiri kawaran haduu gaaro kun diinaar, markaasuu yiri haba kabad Naado haduudoono,

Beyhaqi wuxuu weriyey asmaa bintu abii bakar inay kuqurxin jirtey gabdheheeda dahab gaaraya 50,000 kamana zakayn jirin, Kitaabka layiraahdo muwadda waxaa kusugan caisha inay ahayd mid xanaa naysa gabdho walaalkeed dhalay ee agoomaa waxayna lahaayeen dahab ay isku qurxiyaan kamana zakayn jirin caisho,

Waxa kaloo muwadda kusugan Cabdullaahi ibnu Cumar wuxuu ahaa mid kuqurxiya gabdhihiisa iyo jaariyadihiisa dahab kamana zakayn, Khadaabi wuxuu yiri sida daahirka kucad kitaabka Alle suuratu towbah aayadaha 34-35 waxay umarag noqonayaan cida tiri waa waajib in laga zakeeyo haweenku waxay isku qurxinayaan, Aaraadan aynusoo marrayna waa xoojinayaan,

Nuxurkii oo kooban sida dadaalka badani waa in laga bixiyo zakada waxay haweenku xiranayaan oo dahab iyo fiddo ah.

Zakada meherka haweenka

Abuu xaniifa wuxuu qabaa inaan wax zakaa laga rabin meherka haweenka ilaa ay gacanta kudhigto wax zaka ahi kuma waajibayso ilaa lasiiyo markaasna ay kutasarufto, islamarkaasna waxaa shardi ah inuu gaaro maalkaasi nisab Ama zaka goys, shardiga kalena waa inuu kasoo wareego sanad, laakiin haday xoola kale oo gaaraya nisaab ay horay uhaysatay markaas looma fiiri nayo sanad ee waxa laga zakey nayaa markii xoolaha hore sanad udhamaado

Tusaale waxay haysatay kun dollar oo soogalay gacanteeda Jan.2000, markasey waxay kaloo heshay meherkeedii Jun,2000, waxaa sanadku ugu dhamaa nayaa Dec, 2000 saas ayaa loo xisaabinayaa hanti kasta oo kusoo gasha adoo haystey hanti hore oo gaareysa nisaab,

Shaafici wuxuu qabaa haweenta waa kulaasim (qasab) zakada meherkeedu xataa haday tahay midaan weli laguri geysan lanataaba marhadii sanad kasoo wareego waa inay bixiso, saas wuxuu kawadaa haweentu nus bay leedahay meherka hadaan weli lataaban oo nikaax keliyi kudhacay saas ayadoo ah waxa laga rabaa labada qayboodba inay ka zakayso waa qawlka shaafici,

Xanaabiladu waxay dheheen haweenta meherkeedu waa deyn iyada kamaqan xukunkiisuna waa haduu yahay ninku mid maal qabeen ah waaku Waajib zakadiisu maalka inay bixiso, markay gacanta kudhigtona waxay kazakay naysaa sanadihii soo dhaafay,

Zakada ijaarka guryaha

Abuu xaniifa iyo maalik waxay qabaan ninka ijaartey guriga xaq umalaha ijaarkiisa ilaa mudadii ijaaradu dhamaato, waxay dheheen anagoo taas waxku dhisayna ninkii guri ijaarta kumawaajibin ijaaradaas zakadeedu ilaa uu gacanta kudhigo markaasna sanad kasoo wareego, isla markaana gaadho nisaab Ama zaka goys,

Xanaabiladu waxay qabaan ninkii guri ijaarta wuxuu mulkinayaa ijaaradiisa waqtiga heshiisku dhacay, xataa haduusan waxba qaadan waxa lagu tirinayaa maalkaas mulkigiisa, saas awgeed waxaa kuwaajibaya ijaaradiisa zako, waa hadii ay gaadho nisaabkii ama qadarkii zakadu kawaajibaysey, isla markaasna kasoo wareego mudodhan sanad, 

Zakada ganacsiga

Jamhuurta culumada, saxaabada, taabiciinta iyo fuqahadii kadamaysay dhamaan toodu waxay kutageen inay waajib tahay zakada hantida ganacsigu.

waxaana daliil u ah xadiiska ay werinayaan abuu daauud iyo beyhaqi, waxa laga weriyey samurata ibnu jundub inuu yiri, Nabigu nabad gelyo iyo naxa riis korkiisa hanoqotee wuxuu ahaa kiina amra inaanu kabixino zakada maalka aanu udiyaarinay ganacsiga: Daliilka labaad waa xadiiska ay werinayaan daaruqudni iyo beyhaqi :

Abii Darri ayaa kaweriyey Nabiga nabad gelyo iyo naxariisi korkiisa hanoqotee Inuu yiri: (geelu wuxuu leeyahay zako ariguna wuxuu leeyaya zako lo’duna waxay leedahay zako alaab tuna waxay leedahay zako) Xadiis kale waxaa werinaya Shaafici, Axmad, Abucubeydin, Daaruqudni, Beyhaqi, iyo Cabdurisaaq inuu kaweriyey Camru ibnu xamaasin aabihiis oo xamaas ah wuxu yiri,waxaan ahaa mid iibiya hargo ama maqaar hadaan ahay xamaas markaas ayaa waxaa isoo maray Cumar ibnu khadaab Allaha karali noqdee markaasuu yiri: kabixi maalkaaga zakada , markaasaan ku iri amiirkii mu’miniintow waxaani waa hargo, markaasuu yiri: qiimay, macnaa maqaaradan lacagtooda xisaabi oo markaas kabixi zakada,

Waxaa kusugan kitaabka Mannaar, culumada diinta jamhuurtoodu waxay leeyihiin waa waajib zakada hantida ganacsigu, Intaasi waa adiladii iyo Aaraadii kutusinaysey zakada hantida ganacsiga, sababtoo ah xoolahaagu waxay kuwareegaan lacag iyo badeeco lacagtii kujidho, saas awgeed waa inlaqiimeeyo markasta oo sanad kasoo wareego Siloo ogaado zakada kabaxaysa, taasna horaan usoo tusaalaynay,

Goormay noqotaa hantidu ganacsi ama tijaaro 

Wuxuu yiri ninkii kitaabka Muqniga qoray ganacsi manoqonayso hantidu ilaa laba shardi laga helo,

1-waa inuu ficil kusoo galaa maalku sida beyca, meherka, hibo lasiiyey maal waalidku u dardaarmay iyo kasbasho banaan oo wax lagu kasbado,

2-waa inuu niyoodo ganacsi markuu mulkinayo maalka, haduusan uniyoon ganacsi manoqonayo tijaaro maalkaasu ee wuxuu noqonayaa badeeco kayda, qofkii hantiya tijaaro gaaraysa nisaab kanasoo wareegto sanad wuxuu qiimey nayaa sanadka dhamaadkiisa markaasuu kabixi nayaa zakada, qaabka looga dhiibayaana waa sidan, hantidaada markaad xisaabto waxa kuusoo baxa uqaybi 40 meelood waxaad kabixisaa markaas meelkamida waxa kuu soo haray waa 39 meelood, tusaale hadaan kabixino 1000$ uqaybi 40 =25 waxa kaabaxay waa shan iyo labaatankaas, sidaas ayuu kusameynayaa taajirku maalkiisa sanad kasta ee soo wareega haduu Alle kabaqayo,

Qore: Mohamud M. Isse (Ufayn)
ufayn@somalitalk.com
Nairobi, Kenya

   |   Kor   |   Bilowga   |  

QAYBAHA SAKADA
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |