Zakada Rikaaska

Macnaha rikaasku waa duug laga helay maal oo kamida duugihii dadkii hore Aasteen, laguna helo hawl yari adigoon kuraadi wax maal ah iyo tacab kaagabaxay, laakiin wixii tacab iyo dadaal ama kharash kaagalo manoqonaayo rikaas,

Rikaaska waajibnimada zakada lagu xiray sifadiisa,

Waa waxkasta oo maal noqda sida Dahabka, Fiddada, Birta, Rasaasta, Sufurka, Iyo wixii lamida, Saasna waxaa qaba mad habka xanafiyada, xanaabilada, Isxaaq, Ibnu mundir, Riwaayad maalik kasugan, iyo shaafici labadisa qowl mid kamida, 

Rikaaska waxa kawaajibaya 

Waxaan horay kusoo qaadanay rikaasku inuu yahay wixii duug dadkii hore Aasteen laga helay, waxaana kawaajibaya shan meelood oo meel kamida waxana loo yaqaan (Khumus)

Afarta meelood ee soo harayna waxaa iskaleh ninkii ugu horeeyey ee dhulka iska lahaa hadii lagaranayo, haduu dhintayna kuwa dhaxalkiisa iska leh ayaa lasiinayaa hadii lagarto, hadii kuwaasoo Dhan lawaayo waxaa ladhigayaa Bangiga muslimiinta, sidaas waxaa qaba Abuu xaniifa, Maalik, Shaafici, iyo Muxamad,

Axmad iyo Abuu yuusuf waxay qabaan cidii heshay ayaa lasiinayaa markii khumuska lagasaaro haduusan sheegan ninkii dhulka lahaa,hadiise nin sheegto hadalkiisaa laraacayaa khumus kuna waaka waajibayaa haduu yaryahay iyo haduu badan yahayba loona fiirin maayo nisaab inuu gaaro maalka rikaasku, waana siday qabaan Abuu xaniifa iyo Axmad, waxaa kaloo jira riwaayadda ugu saxiixsan ee Maalik iyo qowlka dambe ee Shaafici waxay dheheen rikaasku waa inuu gaaro nisaab laakiin sanad inuu kasoo wareego loofiirin maayo,

Cida khumusku kuwaajibayo,

Jamhuurul culamaa waxay qabaan inuu khumusku kuwaajibayo qofkii hela Oo muslim ah ama gaal balan lalagalay ee balantii kujira,qof yar iyo qof waayeel ah, qof caqli qaba iyo qof waalan, waxaana kan waalan iyo kan ciyaalka ah maamulaya inuu kabixiyo weligooda, masuuliya dooda cidaleh, laakiin shaafici wuxuu kareebay gaalka heshiiska lala galay in laga qaado khumuska waadiidey,

Xagee lagu bixinayaa ama yaalasiinayaa khumuska?

Shaafici wuxuu qabaa in lagubixinaayo booska zakada lagubixiyo waana Siddeedii qolo ee qur aanku sheegay, wuxuuna daliishadey waxa kusugan Axmad iyo Beyhaqi ee laga werinayo Bishri, kana werinayo nin qoladiisaa, wuxuu yiri ninkaasi, waxaa igusoo dhacday dushayda selled (qariirad) oo kasoo dhacday deyr baaliyoobey (duugoobey) ee magaalada kuufa kamida waxaana kujirey afar kun oo Dirham, markaasaan waxaan la aadey Cali ibnu abii daalib Allaha karaali noqdee markaasuu yiri cali uqaybi shan meelood, markaasaan qaybiyey, Calina wuxuu qaaday khumuskii lawaajibiyey wuxuuna isiiyey afartii meelood ee kale, markaan dhaqaaqay ayuu iiyeeray wuxuna yiri jiiraan kaaga makujiraan dad fuqaro masaakiin ah? Waxaan iri haa, markaasuu yiri qaad khumuskan oo uqaybi dhexdooda,

laakiin Abuu xaniifa, Maalik,iyo Axmad waxay qabaan in lagu bixinaayo meeshii lagu bixin jiray feyga, (waa xoolaha lagaqaado gaalada lalajahaadayo ee laga qabsado ayadoon dagaal dhicin waxana sharcigu uyaqaan Fey,)

Taasna waxay udaliishadeen waxa laga weriyey Shacbiyu oo ah inuu nin helay kun Diinaar ee laduugey magaalada madiina markaasuu ulayimid Cumar Ibnu Khadaab Allaha karaali noqdee, markaasuu kaqaaday khumuskii 200 ee diinaar intii soo hartayna ninkii buu siiyey markaasuu cumar bilaabay inuu uqaybinayo dadkii sooxaadiray ee muslimiinta kamidahaa, markaas ayaa waxa kasoo haray in dheeraad ah markaasuu yiri mee ninkii danaaniirtaan iska lahaa? markaasuu isusoo taagey ninkii, markaasuu Cumar yiri, qaado diinaaradaan adaa iskalehe, wuxuna kamid noqday dadkii waxloo qaybinayey asagoo afar meelood horay loosiiyey.

Waxa baddakasoo baxa zakadiisa

Jamhuurta culumadu waxay qabaan inaan zako laga rabin dhamaan wixii badda kasoobaxa oo ay kamid yihiin Luulka, Murjaanka, Zabarjadka, Canbarka, Kaluunka, iyo wixii lamida,

laakiin Axmad labadiisa riwaayo midood ayaa waxa kusugan waxa badda kasoo baxaa haduu gaaro nisaab waxa laga rabaa zako, waxa kaloo laba kuwaas aynu soo sheegnay kamida kuwaafaqay Abuu Yuusuf, waana Luulka iyo Canbarka,

Ibnu cabaas Allaha karaali noqdee wuxu yiri canbarku wax zakaa malaha waana shey badu soo tuudhay,

Jaabirna wuxu yiri canbarku zako malaha ee waaqanimo ninkii qaata, 

Maalka faa iidada ah zakadiisa,

Qofkii faa iida maal kamida noocyada loo eego sanad inuu kasoo wareego, maalkale oo kasokeeyana an lahayn, maalkaasoo gaaraya nisaab, ama wuxu horay ulahaa maal kale oo kayar nisaab laakiin markii laysku daro labada qaybood waxay gaarayaan nisaab markaas ayuu kabilaabayaa inuu sanad utiriyo maalkaas, markii sanadku dhamaadona waxaa kuwaajibaya zako, qofkii haysta xoolo gaaraya nisaab faa iidaduu helaa sadex midkood kama marna, ama waa sadex midkood,

1. -inuu yahay maalka faa iidadu midkasoo galay ganacsi ama xoola nool oo isdhalay ee ubad yaryari kusoo kordheen, kuwaas lafaa iidey waxaa lagu tirinayaa maalkii asalka ahaa ee hore waxana lagawada zakeynayaa mudadii laga zakayn jirey maalka hore ee asalka ah, laakiin ninkii haysta hanti ganacsi ama xoola nool, kuwaasoo gaaraya nisaab, haduu markaas faa iida kahelo ganacsigii, xoolihiina dhalaan ubad yaryar markaas zako inuu kabixiyo ayaa kuwaajibaysa faa iidada iyo asalka oo wadajira, wax khilaafina kamajiraan,

    

2. -tanlabaad waa inay faa iidadu tahay mid lamida xoolaha uu horay uhaystay ee gaarayey nisaabka, tusaale geel ayuu horay ulahaa markaasuu geel kale faa iidey laakiin kamahelin xoolahaas naftooda ee sikale ayuu kusoo helay sida hibo ama dhaxal, markaas Abuu xaniifa wuxuu leeyahay waa laysku darayaa faa iidada iyo xoolihii hore, waxayna kuraacayaan tirada iyo muddadii lagazakayn jirey labadaba,

   Shaafici iyo Axmad waxay dheheen xaga nisaabka waa laysku darayaa xoolaha faa iidada ah iyo kuwa asalka ah, laakiin sanad cusub ayaa loo tirinayaa, tusaale wuxuu haystey 1000$ markaasuu faa iidey kun kale wuxuu kazakay nayaa kun kasta markuu taam noqdo ama dhamaado sanadkiisu,

   Imaamu maalik wuxuu kuraacay abuu xaniifa xaga xoolaha nool, xaga lacagtana wuxuu kuraacay Shaafici iyo Axmad,

    

3. -tansadexaad waa inuu yahay maalka lafaa iidey midka duwan nooca uu haysto, tusaale geelbuu haystey markaasuu faa iidey Lo,maalkaas laysuma geyn karo layskumana zakayn karo ee haduu yahay midgaaraya nisaab waxa laga rabaa zako gaarkiisaa noockasta oo kamida labada jinsi, midkastana gooni ayaa loogu tirinayaa sanadkiisa , haduusan gaarin nisaab waxzakaa lagamarabo waana qowlka jamhuurta culimada.

    

Qore: Mohamud M. Isse (Ufayn)
ufayn@somalitalk.com
Nairobi, Kenya

   |   Kor   |   Bilowga   |  

QAYBAHA SAKADA
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |